علت اختلافات در عقاید

پرسش: 

علت این همه اختلاف عقاید - حتى در بین شیعیان- چیست؟ چه راهى براى تشخیص درست حق از باطل وجود دارد؟ حدیثى از رسول اکرم دیدم به این مضمون: اگر ابوذر میدانست که سلمان چگونه فکر میکند اورا کافر میخواند و بالعکس. با این حال هردو از یاران صدیق رسول الله بودند. آیا این به ما نمى فهماند که باید افکار باز داشته باشیم و هدف را نگاه کنیم نه روش. اگر هدف کمال انسانى و رسیدن قرب الى الله است پس چه فرقى بین تکاثر آراست؟

پاسخ:

اختلافات در عقائد و افکار، دست کم از دو منشأ سرچشمه می‌گیرد: یکی اختلاف در فهم در مورد معارفی که همگی توان فهمیدن کنه آنها را ندارند. این اختلاف مانند اختلاف پله‌های نردبان است و هیچکدام دیگری را نفی نمی‌کند. ولی کسی که به مرتبه عالی‌تر نرسیده نمی‌تواند حقیقت آن را دریابد و از این جهت اگر بر او عرضه شود نمی‌تواند آن را بپذیرد. اختلاف ابوذر و سلمان هم از همین قبیل است. اختلاف دوم در مورد دو عقیده متضاد و غیر قابل جمع است که یکی از آنها حق و دیگری باطل خواهد بود و هر کدام دیگری را نفی می‌کند؛ مثل اعتقاد به توحید دربرابر اعتقاد به تثلیث. در این موارد است که باید تلاش کرد به کمک عقل و وحی، حق را از باطل تشخیص داد « فماذا بعد الحق الا الضلال».