علامه مصباح یزدی: در انتخاب موضوع پژوهش باید به نیاز جامعه انسانی تا روز قیامت توجه داشت

استاد تفسیر حوزه علمیه قم اظهار داشت: هر چند که تمایل انسان به دانستن و کسب علم، یک امر فطری است، اما باید توجه داشت که بر اساس بینش اسلامی، کسب علم، مطلوب غایی و نهایی نیست. آن‌چه مطلوب نهایی است، قرب انسان به خداوند متعال است.

 به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در مراسم تجلیل از پژوهشگران برتر این مؤسسه، ضمن تقدیر از پژوهشگران اظهار داشت: بحمد الله امروزه امکانات زیادی برای تحقیق و پژوهش وجود دارد، به گونه‌ای که زمانی حتی قابل تصور نبود که تحقیقاتی در این سطوح در حوزه علمیه و این مؤسسه با چنین امکاناتی انجام شود که البته این‌ها همه نعمت الهی هستند.

آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به این‌که جنود الهی که مؤمنان را یاری می‌کنند، منحصر در مؤمنین و صالحین نیست، اظهار داشت: به هر حال امروز آن چنان برکت‌های الهی برای محققان فراهم شده است که قابل احصاء و دسته بندی نیست.

وی در ادامه با اشاره به این‌که یک سلسله ارزش‌هایی در جامعه مطرح است که اصلی و ذاتی تلقی می‌شوند، ادامه داد: یکی از این ارزش‌ها علم است که دارای ارزش ذاتی تلقی می‌شود. البته دامنه علم به قدری وسیع است که حتی فکر این مسأله که یک انسان معمولی یافت شود که بتواند بر همه دانستنی‌های موجود در این زمان، احاطه پیدا کند، غیر منطقی است.

استاد فلسفه و تفسیر قرآن کریم حوزه علمیه قم با اشاره به رشد علم اظهار داشت: در گذشته علوم شش دسته بوده‌اند، در حالی که امروز، هر یک از آن‌ها ده‌ها بلکه صدها رشته علمی شده‌اند و همه روزه نیز بر دامنه آن‌ها افزوده می‌شود؛ لذا رشد علم با زمان گذشته قابل مقایسه نیست.

وی ادامه داد: البته علمی که مورد تأکید است تنها به معنای فراگرفتن آن‌چه دیگران بیان کرده‌اند، نیست، بلکه آن‌چه مطلوب است رشد دادن علم به وسیله تولید آن از طریق پژوهش‌ها و کشف مجهولات است.

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) خاطر نشان کرد: همان گونه که دامنه علم به قدری گسترش یافته که احاطه برای آن ها، بر هیچ انسان متعارفی ممکن نیست، ناچار برای علم‌آموزی و به طریق اولی در پژوهش هم باید رشته‌های محدودی انتخاب شود؛ چون پژوهش و تولید علم حتی دشوار‌تر از از فراگرفتن علم است.

وی با اشاره به این‌که در بسیاری از مواقع رشته انتخابی برای علم اندوزی و تحقیق نه بر اساس یک معیار صحیح بلکه به صورت اتفاقی است، خاطر نشان کرد: گاهی فردی کنکور داده و چند رشته را که احتمال قبولی در آن می‌دهد، انتخاب نموده است. لذا معیار او برای انتخاب رشته، پذیرش برای تحصیل است.

آیت‌الله مصباح یزدی خاطر نشان کرد: طبعا همین مسأله در پژوهش نیز جریان دارد و انتخاب موضوع در بسیاری از پژوهش‌ها بر اساس منطق عقلانی نیست.

این فیلسوف اسلامی ادامه داد: به فرض که بخواهیم پژوهش کنیم و همه رشته‌ها برای ما مساوی باشد، در این صورت چه رشته‌ای را و بر اساس چه عواملی باید انتخاب کنیم؟ اگر چنین فرضی تحقق یابد، در بسیاری از موارد، مسأله اقتصادی بی‌اثر نیست. نیازمندی انسان و رسیدن به درآمد مشروع و معقول برای رفع نیاز‌های مادی در ضمن پژوهش، می‌تواند دلیل انتخاب یک رشته برای آموزش و پژوهش باشد.

وی با بیان این‌که کمتر یک معیار صحیح عقلانی برای انتخاب موضوع پژوهش بیان می‌شود، به خاطرات خود و گفت و گو با برخی از دانشمندان اشاره کرده و اظهار داشت: بسیاری از دانشمندان تمایل دارند در رشته‌هایی به پژوهش دست بزنند که کمتر در آن کار شده است تا تولید علم صورت گیرد؛ ولو آن که ضرورت چندانی نداشته باشد. در واقع علم را برای علم می‌خواهند.

این استاد تفسیر حوزه علمیه قم اظهار داشت: هر چند که تمایل انسان به دانستن و کسب علم، یک امر فطری است، اما باید توجه داشت بر اساس بینش اسلامی، کسب علم، مطلوب غایی و نهایی نیست. همان گونه که گرسنگی نیز امری غریزی است، اما سیر شدن با هر چیز و هر قیمتی، مطلوبیت ندارد. پس باید توجه داشته باشیم که ما خواسته‌ها و نیاز‌های بسیاری داریم، اما همه آن‌ها مطوب نهایی نیستند، بلکه گاه مقدمه‌ای برای امور مهم تری هستند.

وی خاطر نشان کرد: در واقع نیاز‌های مطلوب بشر به صورت یک هرمی ترسیم می‌شود که در قاعده آن نیاز‌های بسیاری وجود دارند که در نوع خود مطلوب هستند، اما جنبه مقدمی برای دسته محدود تری از نیاز‌ها دارند و آن دسته نیز مقدمه برای دسته محدود تری هستند و بالاخره در رأس آن هرم که فی الواقع هدف غائی است، قرب به خداوند متعال و کمال انسانی قرار دارد. در واقع همه نیازها و تمایلات و غرایز، مقدمه برای رسیدن به قرب خداوند هستند.

آیت‌الله مصباح یزدی ادامه داد: از آن‌جا که خدواند متعال همه نعمت‌ها را برای یک نفر نیافریده است و دوست دارد که دیگران نیز به سوی او حرکت کنند، کمک کردن به دیگران و ایجاد جامعه صالح و رفع نیاز‌های مادی مردم برای فراهم شدن زمینه جهت رشد معنوی آن‌ها نیز ارزشمند می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: در سایه چنین تفکر نظام مندی، خیلی از مسائل حل می‌شود، از مسائل اجتماعی و اقتصادی گرفته تا فرهنگی، سیاسی و سایر امور همه جای خود را پیدا می‌کنند.

استاد اخلاق حوزه علمیه با اشاره به لزوم اخلاص در عمل اظهار داشت: علم و فراهم کردن زمینه برای رسیدن دیگران به هدف غایی حسن فعلی دارد، اما باید حسن فاعلی نیز وجود داشته باشد تا برای خود فرد نیز تعالی‌بخش باشد که این حسن فاعلی به نیت فرد بستگی دارد.

وی خطاب به پژوهشگران اظهار داشت: لذا در پژوهش‌ها نیز باید همین نظام را در نظر بگیریم. به این فکر کنیم که چنین پژوهشی در رشد خودم و جامعه، مسلمانان و همه انسان ها- آن هم نه در این زمان بلکه در زمان‌های آینده – اثری دارد یا خیر؟ لذا پژوهش برای پژوهش نیست، پژوهش برای فراهم کردن زمینه جهت رشد انسان هاست.

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با تأکید بر این‌که در انتخاب موضوع پژوهش باید به نیاز جامعه انسانی تا روز قیامت توجه داشت، ادامه داد: با توجه به این امر باید دید پژوهش در کدام زمینه ضروری‌تر است و « من به الکفایه » در آن وجود ندارد. اگر هنوز نیاز است به همان موضوع پرداخته شود و اگر به اندازه کفایت افرادی فعالیت می‌کنند، در موضوع دیگری که لازم است، ورود کند. لذا باید با توجه به نیاز‌های ضروری، جای خالی را پر کرد ولو ظاهرا، کار بسیار سطح پایینی باشد.

در ادامه این مراسم، با حضور علامه مصباح یزدی، از پژوهشگران برتر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تجلیل به عمل آمد.

گفتنی است همایش تجلیل از پژوهشگران برتر پنج شنبه هجدهم دی ماه سال جاری در سالن همایش‌های مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد. 

برای دریافت صوت این جلسه اینجا را کلیک کنید!