علامه مصباح: هنوز در جامعه معنای صحیح اخلاق تبیین نشده است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در دیدار با مسئولان برگزاری همایش اخلاق و رسانه، نعمت عظیم انقلاب اسلامی در این دنیای آشفته را یادآور شد و خاطر نشان کرد: سزاوار است هر نهادی، فعالیت‌های خود را بازنگری کند و نقاط ضعف و قوت خود را بشناسد و ضمن شکرگزاری از نقاط مثبت و برنامه‌ریزی برای تقویت آن، ضعف‌ها، کمبودها و ریشه‌های آن‌ها را نیز شناسایی کرده و برای جبران آن در آینده، برنامه‌ریزی و تلاش کند.

علامه مصباح یزدی ضمن قدردانی از زحمات گذشتگان و در رأس همه آن‌ها امام راحل (ره) و یاران ایشان که انقلاب را به سرانجام رساندند، اظهار داشت: علی‌رغم این‌که پیشرفت‌های بسیار زیادی در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و نظایر آن داشته‌ایم، اما متأسفانه در زمینه اخلاق، پیشرفت چندانی نداشته‌ایم، بلکه می‌توان گفت در برخی زمینه‌ها، اصلا حال و هوای اوایل انقلاب وجود ندارد و حتی پسرفت نیز داشته‌ایم.

وی بر لزوم پرهیز از سیاه‌نمایی اظهار داشت: در عین حال باید ضعف‌ها و کمبودها را شناسایی کنیم؛ البته کمبودها در یک سطح نیستند و در عرصه های مختلف، نیاز به چند نوع برنامه‌ریزی و کار در زمینه فرهنگی، وجود دارد.

آیت‌الله مصباح افزود: اگر دکتری خود به نوعی بیماری مبتلا باشد، ولی آن بیماری را نشناسد و نداند  که بیمار است، قطعا نمی‌تواند آن بیماری را در جامعه علاج کند؛ متأسفانه دستگاه‌هایی که باید ضعف معنوی جامعه را بشناسند و با برنامه‌ریزی آن‌ها را جبران کنند، نه تنها این ضعف‌ها را نمی شناسند، بلکه، همان ضعف‌ها و بیماری‌های معنوی را صحت و سلامتی معرفی می کنند! آیا احتمال ندارد برخی به این ضعف مبتلا باشند و به جای خدمت به جامعه، خیانت کنند و عامل سرایت و شیوع بیماری فرهنگی شوند؟!

وی با اشاره به این که باید ابتدا از خودمان شروع کنیم و ببینیم اصلا معنای اخلاق را درست فهمیده‌ایم یا خیر، پرسید: آیا اخلاق، به معنای لبخند زدن به همگان و راضی نگه داشتن آن ها – ولو با فریب و دروغ – است؟! آیا اخلاق به معنای تساوی، عدالت و برابری است؟! آیا به معنای تغییر رفتار یا تغییر ارزش‌ها بلکه تغییر باورهاست؟!

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به لزوم دغدغه‌مند بودن برای کار در زمینه اخلاق ادامه داد: آیا کار در این زمینه را به نیت انجام وظیفه در مقابل خدا می‌دانیم یا برای انجام شغل و کسب درآمد کار می‌کنیم؟ روشن است که این نیت با غرض اصلی منافات دارد.

آیت‌الله مصباح با بیان این‌که در عرصه اخلاق در رسانه نیز ابهام‌های زیادی از جمله ابهام در معنای اخلاق وجود دارد، خاطر نشان کرد: بنده بعد از 70 سال طلبگی هنوز تعریف واحدی برای اخلاق سراغ ندارم؛ این در حالی است که از روز اول طلبگی به مسئله اخلاق، اهتمام داشتم. باید دید اصلا اخلاق، کجای دین قرار دارد؟ ارتباط اخلاق با باورها و اعتقادات مذهبی چیست؟ متأسفانه بعد از گذشت 40 سال از انقلاب اسلامی، هنوز حتی پرسش‌های این موضوع به خوبی تنظیم نشده است، چه رسد به پاسخ‌های روشن و جامع؛ البته داوطلبی نیز برای کار در این زمینه وجود ندارد و همین مشخص می کند که این مسئله برایمان مهم نبوده است، در حالی که پیامبر اکرم‌صلی‌الله‌علیه‌وآله می فرمانید: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق».

وی با اشاره به این‌که عدم رعایت اخلاق توسط برخی از مسئولان، نتیجه عدم تلاش در این مسئله است، افزود: در بین مسئولان افرادی هستند که انقلاب اسلامی را انقلابی مانند سایر انقلاب‌های دنیا می‌‌‌‌دانند و آن را صرفا به عنوان تحولی سیاسی ارزیابی می‌کنند که طی آن قدرتی، کنار رفته و قدرت دیگری جای آن را گرفته است؛ لذا حتی برخی از آن‌ها از بیان اسم اسلام نیز پرهیز دارند و برای این‌که به تحجر و کهنه‌پرستی متهم نشوند به جای گفتن ارزش‌های اسلامی، از واژه ارزش‌های ملی استفاده می کنند؛ دلیل آن هم این است که در این چهل سال برای اخلاق، کار صحیح و جامعی صورت نگرفته است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با طرح این سؤال که در این شرایط ما چه وظیفه‌ای داریم، ادامه داد: ابتدا باید، معنای اخلاق را به خوبی تبیین کنیم؛ آیا می‌توان خوب و اخلاقی بود، اما دین نداشت؟ همان‌گونه که عده‌ای معتقدند می‌توان دین نداشت، اما با اخلاق بود! آیا مراد ما از اخلاق صرفا خوشرو بودن و لبخند زدن است؟ ما به عنوان مسلمانی که پیامبرشان، هدف بعثت خود را اتمام مکارم اخلاق ذکر می کند، در این زمینه بسیار ضعف و کمبود داریم.

وی افزود: حال باید برای تبیین اخلاق به کجا رجوع کرد؟ باید سراغ کانت و ویل دورانت و ویلیام جیمز رفت و آثار آن‌ها را ترجمه کرد و در دانشگاه ها تدریس کرد یا راه دیگری وجود دارد؟!

آیت‌الله مصباح با اشاره به این‌که رسانه نقشی تعیین‌کننده در جامعه دارد، افزود: یکی از وظایف رسانه این است که همین دغدغه و کمبود اخلاق را با ادبیات صحیح و بر اساس درک اقشار مختلف، به مردم جامعه منتقل کند تا در قدم اول، همه متوجه باشیم که در زمینه اخلاق کمبود داریم؛ چرا که تا به وجود ضعف اخلاقی در جامعه باور نداشته باشیم، کاری برای درمان و علاج آن صورت نخواهد گرفت. از این‌رو رسانه ملی ابتدا باید این تلنگر و هشدار را در جامعه ایجاد کند.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم خاطر نشان کرد: تا توجه ما به خارج و فلان کشور و فلان حزب و دعواهای سیاسی و نظایر آن باشد، وضع همین است و حتی متوجه وجود چنین ضعفی در جامعه نمی‌شویم.

وی ادامه داد: باید برای سوالات در زمینه اخلاق، پاسخ های صحیحی بیابیم و بدانیم ملاک خوب بودن و بد بودند و به عبارتی فلسفه اخلاق چیست؟ موضوعی که تا قبل از شهید مطهری‌(ره) اصلا مفهوم نداشت و بعد از ایشان نیز چندان پیگری نشد.

آیت‌الله مصباح در پایان توصیه کرد: اول این‌که هسته اولیه کار، باید با حضور با اخلاص‌ترین‌ها، شکل بگیرد؛ کسانی‌که واقعا دغدغه مسائل اخلاقی را داشته و دلسوز باشند و دوم این‌که توکل به خدا و توسل به اولیای الهی را فراموش نکنیم؛ بنده در طول هفتاد سال طلبگی، بارها تجربه‌ کرده‌ام که اگر برای انجام هرکاری ابتدا سراغ خدا و اهل بیت‌علیهم‌السلام و حضرت معصومه‌سلام‌علیه‌علیها  برویم، کار بهتر پیش خواهد رفت. از این‌رو در این زمینه هر قدمی بر می دارید توسل به امام زمان‌(عج) و حضرت معصومه‌سلام‌الله‌علیها را فراموش نکنید.

گفتنی است دیدار جمعی از مسئولین برکزاری همایش «اخلاق و رسانه» با علامه مصباح یزدی، 13 آذرماه سال جاری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.