آیت الله مصباح یزدی در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های «تبیین علمی ولایت فقیه» در
مدرسه علمیه فیضیه به بعضی شبهات مطرح شده در باره موضوع ولایت فقیه پاسخ گفت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی ، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در جمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم گفت: شرایط ایده‌آل حكومت اسلامی این است كه معصوم(ع) حضور داشته و زمینه حكومت برای او فراهم باشد؛ زیرا معصوم(ع) هم قانون را به خوبی می‌شناسد، هم تحت تأثیر هوای نفسانی واقع نمی‌شود، و هم در تشخیص مصالح جامعه خطا نمی‌كند.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به این قاعده عقلایی كه هرگاه استیفای كامل مصلحت میسر نبود، باید به شبیه‌ترین گزینه به مصلحت کامل مراجعه شود، ادامه داد: اگر دسترسی به معصوم میسر نباشد، باید به شبیه‌ترین افراد به معصوم مراجعه كرد.
وی با استناد به روایتی گفت: تشكیل حكومت واجب است؛ اما چون شرایط حکومت ایده‌آل كه حكومت معصوم(ع) است، فراهم نیست، باید به شبیه‌ترین افراد به معصوم مراجعه شود؛ نه این‌كه اصل تشكیل حكومت منتفی شود.
علامه مصباح یزدی در جواب این شبهه كه اسلام در زمان غیبت معصوم(ع) كاری به حكومت ندارد و خداوند این مسأله را به بندگان خود واگذار كرده است، گفت: خدای متعال راضی نیست كه جامعه انسانی و به خصوص جامعه اسلامی در معرض فساد قرار گیرد و این امر اختصاص به زمان حضور معصوم ندارد.
وی در ادامه افزود: هر امری از نظر شارع حكمی دارد و هیچ مسأله‌ای وجود ندارد كه بدون حكم شرعی باشد؛ ولی كشف این احكام گاهی از طریق نقل است و گاهی عقل توانایی كشف آن را دارد؛ از جمله این موارد آن است كه ما به حكم عقل می‌فهمیم شارع راضی به اختلال در نظام و فوت شدن مصلحت مسلمین نیست، و از مسلمات فقهی است كه هر امری كه منجر به اختلال نظام شود، از نظر شرع مردود است.
عضو مجلس خبرگان رهبری سپس به شبهه دیگری مبنی بر تشكیل شورای رهبری اشاره کرد و گفت: عده‌ای ادعا می‌كنند كه اقربیت به معصوم می‌تواند از طریق تشكیل شورای رهبری حاصل شود؛ و اگر در این شورا در باره مسأله‌ای اتفاق باشد، اطمینان بیشتری به نتیجه حاصل می‌شود و اگر اتفاق نظر نباشد، از اصل عقلایی پیروی از نظر اكثریت متابعت شده است.
وی در پاسخ به این شبهه با اشاره به این‌كه هیچ فقیهی در هیچ كتاب فقهی‌ای چنین شیوه‌ای را مطرح نكرده است، ادامه داد: انبیاء و ائمه(ع) نیز شورایی را به عنوان هیأت حاكمه تشكیل ندادند. این روش نه تنها در اسلام، بلكه در هیچ‌یك از ادیان الهی و یا حتی حكومت‌های موفق دنیا هم مطرح نشده، و حتی در كشور شوروی سابق كه به صورت شورایی اداره می‌شد نیز صدر هیأت رئیسه كه یك‌نفر بود، در موارد اختلافی حرف آخر را می‌زد.
علامه مصباح یزدی افزود: هر چند از نظر عقل شورایی بودن رهبری محال نیست، ولی چنین شیوه‌ای در عمل موفق نیست؛ زیرا كمتر اتفاق می‌افتد كه در مسائل نظری مهم همه اعضای شورا اتفاق نظر داشته باشند.
وی هم‌چنین گفت: شورایی بودن رهبری باعث تأخیر در انجام برخی امور می‌شود؛ در حالی‌كه بعضی از مسایل سرنوشت‌ساز نیازمند تصمیم قطعی و سریع است و در چنین مواردی با تشكیل شورا مصلحت فوت می‌شود؛ حتی در مواردی تصمیم‌گیری همراه با خطا بهتر از این است كه تأخیری در آن صورت بگیرد. نمونه‌های بارز چنین تصمیم‌گیری‌های قطعی و سریع را می‌توان در طول 8 سال دفاع مقدس مشاهده كرد.
وی افزود: امام خمینی(ره) تشخیص دادند كه در روز 22 بهمن 57 مردم به خیابانها بیایند؛ در حالی‌كه هیچ یك از سیاست‌مداران و روحانیون موافق این كار نبودند. اما با حضور مردم در خیابانها و شكستن حكومت نظامی بود كه انقلاب به پیروزی رسید.
علامه مصباح یزدی در ادامه با اشاره به نظر اسلام در خصوص شورایی بودن حكومت گفت: مشورت در اسلام مورد تأكید است و حتی پیامبر(ص) و ائمه(ع) نیز مشورت می‌كردند؛ اما در هنگام تصمیم‌گیری مستقل عمل می‌كردند. نص قرآن و روایات و سیره عملی انبیاء(ص)، ائمه(ع) و علما نیز بر واحد بودن رهبری دلالت دارند.
وی ادامه داد:طرح چنین مسأله‌ای این احتمال را به ذهن می‌آورد كه اندیشه ناسالمی برای تضعیف ولایت فقیه در كار است. البته شاید افرادی با نیت خیر این مسأله را مطرح كرده‌اند و یا خود را مصلحت‌دان كامل می‌دانند و خواسته‌اند با تشكیل شورای رهبری زمینه حضور خود را در این شورا فراهم كنند، تا در جهت مصلحت جامعه عمل كنند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به نحوه انتخاب ولی فقیه از بین افراد واجد شرایط گفت: همان‌گونه كه هر كس برای انتخاب مرجع تقلید خود به سراغ كارشناس و اهل خبره می‌رود، برای انتخاب ولی فقیه نیز باید كارشناسان و خبرگان نظر بدهند.
استاد اخلاق حوزه علمیه افزود: اگر افراد در انتخاب مرجع تقلید اعلم با یكدیگر اختلاف داشته باشند اشكالی ایجاد نمی‌شود؛ زیرا اختلاف در عمل به احكام فردی مشکل‌ساز نیست؛ اما در مسائل اجتماعی نمی‌توان گفت هركسی به مرجع تقلید خود مراجعه كند زیرا مصالح اجتماعی در سایه یکپارچگی در تصمیم وعمل حاصل می‌شوند؛ پس باید كارشناسان فقیه جامع‌الشرائط و اعلم را شناسایی كنند ودر صورت ثابت شدن اعلمیت یكی از ایشان، همه مردم، حتی فقهای دیگر نیز باید در مسائل اجتماعی و حكومتی نظر وی را بپذیرند تا اختلال در نظام و تفویت مصالح مسلمین لازم نیاید. هم‌چنان‌كه در زمان رهبری امام(ره) فقهای بزرگی كه بعضی از ایشان از استادان حضرت امام (ره) بودند، احكام حكومتی وی را بر نظر خود ترجیح می‌دادند.
وی با اشاره به شیوه انتخاب كارشناسان و خبرگان برای شناسایی اصلح گفت: مردم هر شهر یا منطقه كه به عالم شهر خود دسترسی دارند و به عدالت و علم او اطمینان دارند، با شناخت كافی آنها را به عنوان اهل خبره انتخاب می‌كنند، تا آنها نیز از میان فقها فرد اصلح را برای تصدی منصب ولایت فقیه انتخاب كنند؛ چون مسلم است كه همه افراد جامعه توانایی شناسایی فقیه اصلح را ندارند.
گفتنی است در پایان این جلسه كه دوشنبه، 20 اردیبهشت برگزار شد، علامه مصباح یزدی به سؤالات و شبهات حاضران در خصوص ولایت فقیه پاسخ گفت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی ، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در جمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم گفت: شرایط ایده‌آل حكومت اسلامی این است كه معصوم(ع) حضور داشته و زمینه حكومت برای او فراهم باشد؛ زیرا معصوم(ع) هم قانون را به خوبی می‌شناسد، هم تحت تأثیر هوای نفسانی واقع نمی‌شود، و هم در تشخیص مصالح جامعه خطا نمی‌كند.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به این قاعده عقلایی كه هرگاه استیفای كامل مصلحت میسر نبود، باید به شبیه‌ترین گزینه به مصلحت کامل مراجعه شود، ادامه داد: اگر دسترسی به معصوم میسر نباشد، باید به شبیه‌ترین افراد به معصوم مراجعه كرد.
وی با استناد به روایتی گفت: تشكیل حكومت واجب است؛ اما چون شرایط حکومت ایده‌آل كه حكومت معصوم(ع) است، فراهم نیست، باید به شبیه‌ترین افراد به معصوم مراجعه شود؛ نه این‌كه اصل تشكیل حكومت منتفی شود.
علامه مصباح یزدی در جواب این شبهه كه اسلام در زمان غیبت معصوم(ع) كاری به حكومت ندارد و خداوند این مسأله را به بندگان خود واگذار كرده است، گفت: خدای متعال راضی نیست كه جامعه انسانی و به خصوص جامعه اسلامی در معرض فساد قرار گیرد و این امر اختصاص به زمان حضور معصوم ندارد.
وی در ادامه افزود: هر امری از نظر شارع حكمی دارد و هیچ مسأله‌ای وجود ندارد كه بدون حكم شرعی باشد؛ ولی كشف این احكام گاهی از طریق نقل است و گاهی عقل توانایی كشف آن را دارد؛ از جمله این موارد آن است كه ما به حكم عقل می‌فهمیم شارع راضی به اختلال در نظام و فوت شدن مصلحت مسلمین نیست، و از مسلمات فقهی است كه هر امری كه منجر به اختلال نظام شود، از نظر شرع مردود است.
عضو مجلس خبرگان رهبری سپس به شبهه دیگری مبنی بر تشكیل شورای رهبری اشاره کرد و گفت: عده‌ای ادعا می‌كنند كه اقربیت به معصوم می‌تواند از طریق تشكیل شورای رهبری حاصل شود؛ و اگر در این شورا در باره مسأله‌ای اتفاق باشد، اطمینان بیشتری به نتیجه حاصل می‌شود و اگر اتفاق نظر نباشد، از اصل عقلایی پیروی از نظر اكثریت متابعت شده است.
وی در پاسخ به این شبهه با اشاره به این‌كه هیچ فقیهی در هیچ كتاب فقهی‌ای چنین شیوه‌ای را مطرح نكرده است، ادامه داد: انبیاء و ائمه(ع) نیز شورایی را به عنوان هیأت حاكمه تشكیل ندادند. این روش نه تنها در اسلام، بلكه در هیچ‌یك از ادیان الهی و یا حتی حكومت‌های موفق دنیا هم مطرح نشده، و حتی در كشور شوروی سابق كه به صورت شورایی اداره می‌شد نیز صدر هیأت رئیسه كه یك‌نفر بود، در موارد اختلافی حرف آخر را می‌زد.
علامه مصباح یزدی افزود: هر چند از نظر عقل شورایی بودن رهبری محال نیست، ولی چنین شیوه‌ای در عمل موفق نیست؛ زیرا كمتر اتفاق می‌افتد كه در مسائل نظری مهم همه اعضای شورا اتفاق نظر داشته باشند.
وی هم‌چنین گفت: شورایی بودن رهبری باعث تأخیر در انجام برخی امور می‌شود؛ در حالی‌كه بعضی از مسایل سرنوشت‌ساز نیازمند تصمیم قطعی و سریع است و در چنین مواردی با تشكیل شورا مصلحت فوت می‌شود؛ حتی در مواردی تصمیم‌گیری همراه با خطا بهتر از این است كه تأخیری در آن صورت بگیرد. نمونه‌های بارز چنین تصمیم‌گیری‌های قطعی و سریع را می‌توان در طول 8 سال دفاع مقدس مشاهده كرد.
وی افزود: امام خمینی(ره) تشخیص دادند كه در روز 22 بهمن 57 مردم به خیابانها بیایند؛ در حالی‌كه هیچ یك از سیاست‌مداران و روحانیون موافق این كار نبودند. اما با حضور مردم در خیابانها و شكستن حكومت نظامی بود كه انقلاب به پیروزی رسید.
علامه مصباح یزدی در ادامه با اشاره به نظر اسلام در خصوص شورایی بودن حكومت گفت: مشورت در اسلام مورد تأكید است و حتی پیامبر(ص) و ائمه(ع) نیز مشورت می‌كردند؛ اما در هنگام تصمیم‌گیری مستقل عمل می‌كردند. نص قرآن و روایات و سیره عملی انبیاء(ص)، ائمه(ع) و علما نیز بر واحد بودن رهبری دلالت دارند.
وی ادامه داد:طرح چنین مسأله‌ای این احتمال را به ذهن می‌آورد كه اندیشه ناسالمی برای تضعیف ولایت فقیه در كار است. البته شاید افرادی با نیت خیر این مسأله را مطرح كرده‌اند و یا خود را مصلحت‌دان كامل می‌دانند و خواسته‌اند با تشكیل شورای رهبری زمینه حضور خود را در این شورا فراهم كنند، تا در جهت مصلحت جامعه عمل كنند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به نحوه انتخاب ولی فقیه از بین افراد واجد شرایط گفت: همان‌گونه كه هر كس برای انتخاب مرجع تقلید خود به سراغ كارشناس و اهل خبره می‌رود، برای انتخاب ولی فقیه نیز باید كارشناسان و خبرگان نظر بدهند.
استاد اخلاق حوزه علمیه افزود: اگر افراد در انتخاب مرجع تقلید اعلم با یكدیگر اختلاف داشته باشند اشكالی ایجاد نمی‌شود؛ زیرا اختلاف در عمل به احكام فردی مشکل‌ساز نیست؛ اما در مسائل اجتماعی نمی‌توان گفت هركسی به مرجع تقلید خود مراجعه كند زیرا مصالح اجتماعی در سایه یکپارچگی در تصمیم وعمل حاصل می‌شوند؛ پس باید كارشناسان فقیه جامع‌الشرائط و اعلم را شناسایی كنند ودر صورت ثابت شدن اعلمیت یكی از ایشان، همه مردم، حتی فقهای دیگر نیز باید در مسائل اجتماعی و حكومتی نظر وی را بپذیرند تا اختلال در نظام و تفویت مصالح مسلمین لازم نیاید. هم‌چنان‌كه در زمان رهبری امام(ره) فقهای بزرگی كه بعضی از ایشان از استادان حضرت امام (ره) بودند، احكام حكومتی وی را بر نظر خود ترجیح می‌دادند.
وی با اشاره به شیوه انتخاب كارشناسان و خبرگان برای شناسایی اصلح گفت: مردم هر شهر یا منطقه كه به عالم شهر خود دسترسی دارند و به عدالت و علم او اطمینان دارند، با شناخت كافی آنها را به عنوان اهل خبره انتخاب می‌كنند، تا آنها نیز از میان فقها فرد اصلح را برای تصدی منصب ولایت فقیه انتخاب كنند؛ چون مسلم است كه همه افراد جامعه توانایی شناسایی فقیه اصلح را ندارند.
گفتنی است در پایان این جلسه كه دوشنبه، 20 اردیبهشت برگزار شد، علامه مصباح یزدی به سؤالات و شبهات حاضران در خصوص ولایت فقیه پاسخ گفت.
فارسی