به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیتالله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در همایش " الهیات در تفسیر المیزان " با اشاره به دیدگاه بسیاری از مفسران همچون فخر رازی در تفسیر آیات، اظهار داشت: این مفسران بیش از هزار آیه را که در آنها بهگونهای از حکمتهای الهی سخن به میان آمده، بر اثبات وجود خدا حمل کردهاند.
علامه مصباح یزدی ادامه داد: این در حالی است که نظر علامه طباطبایی در آیات مورد اشاره این است که وجود خدا امری مفروغعنه و فطری است که این آیات در مقام اثبات آن نیستند و هرچند در بطن آن ممکن است دلیلی بر این معنا وجود داشته باشد، اما آیه در مقام اثبات خداوند نیست.
وی افزود: علامه طباطبائی اگر چه امکان وجود آیهای در اثبات وجود خدا را نفی نمیکند، اما معتقد است آیات مربوط به خداشناسی در مقام اثبات توحید ربوبی است، و در صدد اثبات اختصاص مدیریت عالم به خداوند است که نتیجه آن لزوم توحید در عبادت و عدم پرستش غیر خداست.
علامه مصباح یزدی با اشاره به آیاتی از قرآن افزود: انصاف این است که به زحمت میتوان آیهای در قرآن یافت که در مقام اثبات وجود خدا باشد، بر خلاف مسأله توحید که بارها و به صورتهای مختلف در قرآن عنوان شده و آیات متعددی در مقام اثبات آن است.
علامه مصباح یزدی خاطر نشان کرد: البته باید توجه داشت که میتوان وجود خدا را به صورت غیرمستقیم از آیات قرآن کریم استفاده کرد، اما فرق است بین اینکه قرآن کریم چیزی را به عنوان مسأله مطرح کند و در مقام جواب آن برآید با این كه مطلبی که در مقام دیگری بیان شده دارای ظرائفی باشد که با توجه به آنها میتوان مسألهای را اثبات نمود. علامه طباطبائی معتقد نیست که هیچ آیهای برای اثبات خدا در قرآن وجود ندارد، بلکه مرادشان این است که در قرآن کریم آیهای بر اثبات وجود خدا به عنوان مسألهای که مستقیما در مقام بیان آن باشد، بیان نشده است.
وی برای تبیین مسأله با اشاره به مثالهایی گفت: منظور از آیاتی مثل «لاَ رَطْبٍ وَلاَ یَابِسٍ إِلاَّ فِی كِتَابٍ مُّبِینٍ» بیان همه مسایل موجود در عالم نیست، بلکه منظور مسایلی است که شأنیت بیان در قرآن را دارند و گاه قرآن مسألهای را عنوان کرده و پاسخ میدهد و گاه به صورت ضمنی میتوان از آیات قرآن مسائلی را کشف کرد.
عضو خبرگان رهبری با اشاره به این سؤال که آیا میتوان از قرآن کریم بر وجود خدا استدلال کرد گفت: برخی از آیات به نحوی سخن میگوید که انسان را متوجه خداشناسی فطری خود میکند.
علامه مصباح یزدی افزود: قرآن در این مقام نیست که حتی درباره خدای متعال همه انسانها را به علم یقینی برساند چرا که یقین در فلسفه و منطق یه این معناست که انسان علم به ثبوت و دوام محمول برای موضوع داشته باشد و بداند که نفی آن محال است. و چه بسا یقینی که در قرآن به کار رفته یقین فلسفی و منطقی نباشد، بلکه منظور یقین لغوی و روانشناختی باشد که نفس انسان اطمینان یافته و به احتمال خلاف توجه نکند.
وی در ادامه به بیان تفاوتهای برهان منطقی و فلسفی پرداخت و اظهار داشت: گاهی برخی از مسائل برای ما عادت شده، اما هنگامی که دقیق در آن بنگریم به قدری به وجود خدا یقین میکنیم که نقیض آن را محال میدانیم و از این نمونهها درآیات قرآن بسیار دیده میشود.
گفتنی است همایش " الهیات در تفسیرالمیزان" 28 بهمن ماه در سالن همایشهای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمیسنی(ره) برگزار شد.