بالاترین عذاب برای اهل محبت این است که محبوب از آنها رو بگرداند. او برای گرفتن مزد به محبوبش خدمت نمی‌کند و حاضر است همه چیزش را فدای او کند. او چیزی نمی‌خواهد و آخرین هدف یک محب این است که در محبوبش فانی شود. دلیل آن هم این است که هر چه محبت انسان پاک‌تر و خالص‌تر باشد، بیشتر می‌خواهد دربرابر محبوبش خضوع کند، و بالاترین عذاب برای او این است که محبوب به او اعتنا نکند. این است که وقتی خداوند می‌خواهد برای کسانی‌که می‌فهمند، عذاب‌های بسیار سخت را بیان کند، می‌گوید: وَلاَ یُكَلِّمُهُمُ اللّهُ وَلاَ یَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ. این عذاب برای اهل معرفت از همه عذاب‌های جهنم سخت‌تر است. درک این مفهوم بسته به این است ‌که انسان چقدر رشد روحی و معنوی پیدا کرده و نیاز خودش را به خدا و محبت، لطف، رضایت، سخن و نوازش او درک کرده باشد.

درس اخلاق، جلسه بیست‌ودوم، پله‌پله تا خدا [1]