فلسفه آفرینش انسان در دنیا

پاسخ این پرسش هنگامی روشن مي‌شود که بفهمیم اصلاً خداوند حکیم، چرا آدمیزاد را در این عالم خلق کرده است.

خدای متعال بعد از اینکه همۀ عوالم را آفرید (از عوالم عِلوی، فرشتگان مقرب و «عالین»،1 تا فرشتگان متوسط و مربوط به عالم برزخ و مثال، تا فرشتگانی که مربوط به این عالَم‌اند)، از آنجا که همۀ اینها ظرفیتی خاص داشتند ـوَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ 2 خداوند به حسب ظرفیتشان، فیضی به آنها مرحمت کرد: ««بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ * لَا یسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُم بِأَمْرِهِ یعْمَلُونَ».3 ویژگی ملائکه این است که توان محدودی برای یک کار خاص یا کارهای خاصی دارند: مِنْهُمْ سُجُودٌ لَا یرْكَعُونَ وَرُكُوعٌ لَا ینْتَصِبُونَ،4 و آنان هیچ‌گاه به فکر گناه و تخلف هم نمي‌افتند.

[1]. «عالین» نام گروهی از موجودات یا فرشتگان مقرب الهی است که در آیۀ 75 سورۀ «ص» به آنها اشاره شده است: قالَ یا إِبْلیسُ ما مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِـما خَلَقْتُ بِیدَىَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعالینَ. برای اطلاع از تفسیر آن، ر.ک: محمدحسین طباطبایی، المیزان، ج17، ص226.

[2]. صافات، 164.

[3]. انبیاء، 26ـ27.

[4]. فرازی از خطبۀ اول نهج البلاغه دربارۀ گروهی از فرشتگان، بدین معنا که برخی از ایشان دائماً در حال سجده‌اند و برخی دیگر همواره در حال رکوع.

حال جای موجودی خالی بود که بتواند به‌اختیار خودش عالي‌ترین مرتبۀ فیوضات الهی را دریافت کند.(1) پس خدای متعال به فرشتگان فرمود: إِنِّى جَاعِلٌ فِى الأَرْضِ خَلِیفَۀ.(2) این موجود آن‌قدر ظرفیت تکامل دارد که مي‌تواند جانشین خدا شود و رفتارهای خدایی از او ظهور یابد و به بالاترین کمالات وجودی (غیر از کمالاتی که مخصوص حق تعالی و واجب‌الوجود است) برسد؛ و انسان، فقط هنگامی لیاقت این فیض را پیدا مي‌کند که مسیرش را با انتخاب خود تعیین کند.