علامه مصباح یزدی: تلاش برای فهم فلسفه در راه رضای خدا عبادت است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مصباح یزدی ، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در دیدار با جمعی از خواهران دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) در خصوص فلسفه و جایگاه آن به سخنرانی پرداخت و گفت: از دیرباز دیدگاه‌ها و قضاوت‌های متفاوت و بعضاً متناقضی درباره فلسفه حتی در بین شخصیت‌های دینی مورد احترام وجود داشته است.
علامه مصباح یزدی ادامه داد: دانشجویانی كه می‌خواهند وارد این رشته شوند اگر از ابتدا درباره این رشته تردید داشته باشند، مطمئنا نمی‌توانند نتیجه مناسبی بگیرند. اما اگر باور داشته باشند كه مسیر صحیحی را می‌روند، با جدیت بیشتری در این جهت تلاش خواهند كرد.
وی با اشاره به معانی مختلف فلسفه گفت: در بسیاری از موارد آنچه سبب اختلاف نظر و تعدد آراء در یك قضیه می‌شود، وجود اشتراكات لفظی است و چه بسا شخصی از یك لفظ معنایی را برداشت كرده و بر اساس آن استدلال می‌كند و فرد دیگری با برداشتی دیگر از آن لفظ بر رد آن اصرار می‌ورزد؛ در حالی‌كه هر دو ممکن است درست بگویند.
آیت الله مصباح یزدی به بیان معانی مختلف واژه «فلسفه» پرداخت و گفت: در كاربرد عامیانه گاهی اصطلاح «فلسفه‌بافی» به عنوان یك امر منفی و ضد ارزش به كار می‌رود و به معنای پیچ دادن مطلب است؛ گاهی نیز لفظ فلسفه در عبارت "فلسفه وجودی یك شیء " استعمال می‌شود كه منظور از آن حكمت و علت غایی وجود آن شیء است.
علامه مصباح یزدی با اشاره تحولات فرهنگی دوران خلافت عباسیان و تأسیس دارالحكمه گفت: در دوران حكومت عباسیان بعضی دانشمندان مسلمان كتاب‌های علمی را از زبان‌های دیگر به عربی ترجمه می‌كردند. در آن زمان منظور از «فلسفه» كتاب‌ها و نظرات ترجمه شده بود و مذمت‌هایی كه در آن دوران نسبت به فلسفه صورت می‌گرفت، درباره فلسفه به عنوان یک علم نبوده، بلكه مذمت نظرات الحادی و خلاف اسلامی بود كه از فرهنگ‌های دیگر ترجمه شده بود.
وی در ادامه با اشاره به تحول علوم بعد از دوره رنسانس گفت: بعد از رنسانس ارزش تفكرات عقلانی نزول یافت و حسیات از ارزش ویژه‌ای برخوردار شدند و از همان زمان قضایایی كه از طرق حسی و با كمك تجربه قابل اثبات بود، «علم» و مسائلی كه با متد تجربی اثبات می‌شد «علمی» نامیده ‌شدند و مسائلی كه با روش عقلی اثبات می‌شد، «فلسفه» نام گرفت.
وی در ادامه با اشاره به شاخه‌های فلسفه گفت: یكی از شاخه‌های فلسفه ، معرفت‌شناسی است كه پاسخ‌گوی سؤالاتی از این قبیل است كه "آیا احكام عقلی اعتبار دارد یا خیر؟ "؛ " اعتبار احكام عقلی بیشتر است یا تجربی " و ...
علامه مصباح یزدی با طرح این سؤال كه آیا فلسفه خوب است یا مذموم و نظر اسلام در خصوص فلسفه چیست؟ گفت: نظریات الحادی در فلسفه، مذموم است ولی فلسفه‌ای كه بسیاری از بزرگان آن را تأیید كرده و تحصیل آن را ضرورت می‌دانند، این نظریات نیست.
وی با اشاره به این‌كه فلسفه تلاش عقلانی برای حل مسائلی است كه با تجربه قابل اثبات نیستند، گفت: مسائلی مانند اثبات خدا، معاد و بقای روح را نمی‌توان با تجربه ثابت كرد؛ در حالی‌كه بشر به این مسایل نیاز دارد. فلسفه متكفل حل این‌گونه مسائل است و ما معتقدیم این مسائل را با كمك عقل می‌توان اثبات كرد.
علامه مصباح یزدی ادامه داد: همان‌گونه كه در فقه گاهی دو فقیه دو نظر مقابل یكدیگر دارند و گاهی نیز ممكن است برخی از دیدگاه‌ها اشتباه باشد، در فلسفه نیز ممكن است بعضی نظریات اشتباه باشد، ولی همان‌طور که كسی وجود اشتباه در نظریات فقهی را دلیل مذموم بودن فقه نمی‌شمارد، به واسطه برخی نظریات باطل در فلسفه نیز نمی‌توان گفت فلسفه مذموم است.
این استاد فلسفه افزود: در حقیقت اسلام با اصل فلسفه به عنوان یك علم مخالف نیست، بلكه با نظرات الحادی و اشتباه مخالف است؛ به عبارت دیگر اسلام با فلسفه مادی مخالف و با فلسفه الهی موافق است.
وی با بیان مثالی گفت: وقتی یك فقیه حكم به وجوب نماز جمعه و فقیه دیگری حكم به حرمت نماز جمعه می‌كند، هر دو نظر، فقهی است؛ ولی آیا می‌توان اشتباه یكی از دو فقیه را به پای فقه نوشت و گفت فقه، علم خوبی نیست؟ در فلسفه نیز اگر خطایی وجود داشته باشد، خطای فیلسوف است نه فلسفه، و نتیجه حاصل از این خطا بد و مذموم است، نه این‌كه فلسفه بد باشد.
این استاد اخلاق حوزه علمیه ادامه داد: تلاش برای فهم فلسفه اگر با اخلاص و در راه رضای خدا صورت گیرد، عبادت محسوب می‌شود.
این دیدار 23 فروردین ماه در تالار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم برگزار شد.