علامه مصباح: مهم این است كه ما كدام خط را قبول داریم؛ خدا یا كدخدا؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در دیدار با جمعی از مدیران ارشد ناجا با اشاره به این كه برخی معتقدند انسان به خودی خود، هیچ مسئولیتی ندارد، ادامه داد: عده‌ای منشأ مسئولیت را نیاز‌های مادی بشر می دانند؛ از آنجا كه انسان نمی تواند به تنهایی همه نیازهایش را تأمین كند، به زندگی اجتماعی روی آورده، و زندگی اجتماعی ایجاب می كند كه اگر کسی مسئولیتی را بر عهده نگیرد، نیازهایش تأمین نمی شود.

آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، با اشاره به نظر دیگری در مورد منشأ تكالیف اظهار داشت: برخی منشأ تكالیف را ارزش‌های اجتماعی، یا عواطف و احساسات دانسته، می گویند انسان نیازهای فطری و عاطفی هم دارد كه ارضای آن در گرو كمك به هم نوع و بر دوش گرفتن مسئولیت‌هایی دربرابر آنهاست.

این فیلسوف و متفكر اسلامی، سومین نظر در مورد منشأ تكالیف را كه عمدتا ازطرف فیلسوفان غربی بیان شده، عقل عملی دانست و افزود: برخی از فلاسفه می گویند انسان به غیر از احساسات و عواطف، عقل نیز دارد و این عقل است كه برای ما مسئولیت معین می كند؛ لذا برای این كه موجودی برتر از حیوانات شویم، باید به آنچه عقل می گوید عمل كنیم.

وی ادامه داد: اما عده‌ای باور دارند كه اصل تكالیف از خداست؛ حتی اموری كه گفته شد، نشانه هایی از تكالیف خداست؛ و حتی حكم عقل هم نشانه خواست خداوند است كه ما را مكلف كرده است. به عبارت بهتر خداوند از آن جهت كه هستی و مالكیت ما از اوست، می تواند ما را مكلف كند و ما در مقابل او مسئولیم.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه در جمع‌بندی این نظریات افزود: طبق نظر اول، اگر انسان تكلیفی بر عهده نگیرد، نمی تواند زندگی اجتماعی خوبی داشته باشد و نیازهایش را تأمین كند؛ طبق نظر دوم عدم مسئولیت پذیری، عدم ارضای عواطف و شرمندگی نزد وجدان را درپی دارد؛ طبق نگاه سوم، بدون انجام تكالیف، انسان در ردیف حیوانات است و استفاده از عقل و مسئولیت پذیری بر اساس عقل است كه سبب تمایز انسان و حیوان می شود؛ و طبق نگاه چهارم، اگر انسان عمل به تكلیف نداشته باشد، بنده خوبی برای خداوند نیست و سعادت دنیوی و اخروی نخواهد داشت.

وی با اشاره به لزوم حل شدن این مسائل برای انسان و تأثیرگذاری این باورها در اعمال انسان، افزود: برخی جامعه شناسان غربی گفته‌اند انسان دوران مدرنیته ماهیتی متفاوت با انسان قبل از مدرنیته دارد. انسان قبل از دوران مدرنیته ، تكلیف مدار بود و به دنبال مسئولیت و انجام تكلیف بود، اما انسان عصر مدرنیته، نه به دنبال انجام تكلیف كه به دنبال استیفای حق خود است؛ حتی اگر به خدا اعتقاد دارد نه برای انجام تكلیف خود در برابر او، بلكه به دنبال گرفتن حق خود از خداست! لذا مفاهیمی مانند حقوق بشر و حقوق شهروندی مطرح شده و می شود و بسیار به آن بها  داده می شود.

وی با اشاره به این كه این تفكر در دنیا ترویج می شود، اظهار داشت: همین حقوق بشر به عنوان ابزار و بهانه‌ای است تا كشور‌های استكباری به مقاصد و اهداف خود برسند؛ در حالی كه بسیاری ازاین نظریات، دارای اصل و ریشه صحیحی نیست، اما بمباران تبلیغاتی سبب انتشار و پذیرش آن توسط مردم شده است.

 علامه مصباح با طرح این سئوال كه آیا واقعا حق و تكلیفی در كار نیست؟ ادامه داد: برخی از فیلسوفان اروپایی چنین گفته اند كه انسان‌ها گرگ هستند كه باید گرگ برتری باشد تا آن‌ها را كنترل كند؛ لذا وضع قوانین، نه برای حفظ ارزش ها، بلكه برای كنترل آدم هاست كه گرگ صفت‌اند.

آیت الله مصباح افزود: بسیاری از مردم، ارزش‌ها را دو قسم می دانند: ارزش‌های دینی و ارزش‌های اجتماعی؛ ارزش‌های دینی همان نماز و قرآن و عبادت‌های فردی است و ارزش‌های اجتماعی – كه در نگاه آن ها، ربطی به ارزش‌های دینی هم ندارد – یعنی چگونه در جامعه زندگی كنیم كه بتوانیم بهتر منافع مادی مان را تأمین كنیم؛ و این یعنی تفكیك دین از سیاست.

وی خاطر نشان كرد: اگر فردی با چنین تفكری مسئول هم بشود، می گوید دغدغه آخرت نداشته باشید؛ باید فكر شكم مردم بود، و ما باید تحریم‌ها را برداریم؛ چرا كه از نگاه آن ها، دستگاه دین و سیاست جدا از یكدیگرند؛ مسئول دستگاه دین -كه جز نماز و عبادات فردی نیست- روحانیون هستند، و مسئول دستگاه سیاست نیز سیاستمداران هستند، و این دو ربطی به هم ندارند.

آیت الله مصباح با اشاره به این كه بر اساس نگاه اسلام، تفكیكی بین دین و سیاست وجود ندارد اصل تكالیف و حقوق از خداست، ادامه داد: در اسلام، فقط خدا حق قانونگذاری دارد، و قانون نیز تنها این دنیا را در نظر نمی گیرد، بلكه زندگی ابدی انسان‌ها را هم مد نظر قرار می دهد.

وی افزود: اسلام به معنای تسلیم بودن در برابر خداوند متعال است؛ اگر خداوند، تكلیفی هم برای ما مشخص كرده نه به خاطر نیاز خودش به انجام تكلیف ما، بلكه برای سعادت دنیا و آخرت ماست و تسلیم بودن در برابر این تكالیف الهی، سعادت ابدی را در پی دارد كه به نفع خود انسان است .

آیت الله مصباح یزدی با اشاره به این كه انسان موجودی ابدی است و آخرت، ادامه و نتیجه اعمال انسان در همین دنیاست، ادامه داد: همان گونه كه كار كشاورز در برداشت محصول ، ادامه كار وی در امر كاشت و مترتب بر آن است، وضعیت انسان در آخرت نیز مترتب بر كار وی در این دنیاست.

آیت الله مصباح ادامه داد: كسانی كه اسلام و اهل بیت (ع) و مخصوصا مبانی فكر امام (ره) و ارزش‌های انقلاب را پذیرفته اند، به لازمه آن، یعنی عدم جدایی سیاست و دین نیز باور دارند. البته ارزش‌های انقلاب چیزی جدید و ورای دین نیست، بلكه همان اسلام است كه احكام آن فراموش شده بود و امام (ره) با هشدارهایش و نهضتش آن را احیاء كرد. لذا وقتی امام (ره) می خواست بالاترین هشدارها را بدهد، می گفت اسلام در خطر است؛ و در واقع امام (ره) برای اسلام به پاخاست.

آیت الله مصباح خاطر نشان كرد: جریان فكری‌ای شروع شده كه ریشه اعتقادشان این است كه امام (ره) یك پیرمرد عقب افتاده‌ای در جامعه متحجری بود كه از احساسات مردم استفاده كرد و حركتی را به راه انداخت؛ البته با دادن كشته‌های زیاد و ویرانی شهرها؛ و به هر حال الآن آن دوره تمام شده است و ما باید در این دنیا زندگی كنیم و با آمریکا بسازیم و از آن‌ها استفاده كنیم؛ آن‌ها هم بیخودی به ما استفاده نمی دهند،‌بلکه باید استفاده‌ای از ما ببرند تا اجازه استفاده هم به ما بدهند؛ لذا باید نزد آمریكا توبه كنیم تا ما و حركت‌های امام (ره) را ببخشد! از نگاه این عده، امام (ره) تند و افراطی بود كه می گفت آمریكا هیچ غلطی نمی تواند بكند!

این مفسر قرآن كریم با اشاره به آیاتی ازقرآن كریم، اظهار داشت:  روح اسلام در دو كلمه است؛ اگر جامعه‌ای این دو كلمه را باور داشته باشند و به لوازم آن پایبند بمانند، هیچ خوف و ترسی بر آن‌ها نخواهد بود و هیچ غصه‌ای هم نخواهند داشت. آن دو كلمه این است: باور كنند كه رب و صاحب اختیار فقط الله است، و در این مسیر استقامت داشته باشند. وقتی گفتیم رب ما خداست، یعنی صاحب اختیار ما اوست؛ پس هر كاری خواستیم بكنیم، باید ببینیم صاحب اختیارما چگونه دوست دارد.

وی افزود: همه انبیاء و اولیای الهی همه ایثار و فداكاری هایشان تنها برای همین نكته بود كه به ما بگویند رب ما الله است. او همان كسی است كه پیامبران را برانگیخت، همان است كه امام (ره) را به ما عطا كرد، همان كسی است كه انقلاب را پیروز كرد، و خرمشهر را آزاد كرد. اگر بنا بگذاریم این كلمه را خوب بفهمیم و به آن پایبند باشیم، هیچ غم و غصه و ناراحتی نخواهیم داشت.

 آیت الله مصباح با اشاره به این كه مهم این است كه ما كدام خط را قبول داشته باشیم، افزود: خدا یا شیاطین؟ خدا یا كدخدا؟ وقتی رفتاری را انتخاب می كنیم كه خدا نمی پسندد ولی مورد پسند غربی هاست، یعنی این كه باور داریم آن‌ها بهتر از خدا می فهمند! آیا این شرك نیست؟

استاد اخلاق حوزه علمیه افزود: اگر خدا را واقعا باور كردیم، مانند درختی است كه كاشته ایم و دائما در حال میوه و ثمره دادن است. مهم این است كه نهالی كه می خواهیم بكاریم از جنس باور به خدا باشد؛ اما اگر نهالی كه در دل كاشتیم ، پرستش غرب و تعظیم مغرب زمین بود، نمی توان چنین توقعی داشت.

وی گفت: امام خمینی مصداق بارز آیه « إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی كُنتُمْ تُوعَدُونَ» است، ادامه داد: امام (ره) هیچ لحظه‌ای خدا را فراموش نمی كرد؛ آب و نان از دهانش می افتاد، اما خداوند تبارك و تعالی از دهانش نمی افتاد؛ واژه‌های اسلام و خداوند از كلماتی بود كه در بین سخنان امام(ره)، از همه پررنگ‌تر بود؛ حال یا باید همانند امام (ره) به این خدا باور داشته باشیم، یا به آمریكا. شاید عده‌ای به زبان چیز دیگری بگویند، اما ته دلشان اعتقاد به آمریكا باشد. اگر روزی به عده‌ای بشارت دهند كه آمریكا شما را به عنوان یك ایالت پذیرفته است، سراز پا نمی شناسند و از شادی بال در می آورند؛ و مشكل امروزشان هم این است كه آمریكا اخم كرده و تحریم مان می كند؛ اما اگر با روی باز ما را تحویل می گرفت، غمی نداشتند!

 وی افزود: یا باید دنبال رضایت کدخدا و لبخند ترامپ باشیم، و یا باید آرزویمان لبخند رضایت امام زمان (عج) باشد؛ شهدای ما چرا آرزو داشتند به شهادت برسند؟ چون آن‌ها باور داشتند هنگام شهادت جمال سیدالشهدا (ع) را می بینند و حاضر بودند تمام هستی شان را برای آن لحظه فدا كنند. این در حالی است كه عده‌ای شوق زیادی به لبخندی از جانب مسئول آمریكایی دارند؛ همان مسئولی كه خود مردم امریكا صراحتا می گویند كه دیوانه است و خجالت می كشند كه وی رئیس جمهورشان است! آیا جا دارد كه افتخار و آرزوی ما این باشد كه طبق خواست دولتی عمل كنیم كه چنین فردی در رأس آن قرار دارد؟

آیت الله مصباح افزود: كسی كه دائم به فكر این است كه چه كنیم تا چنین دولتی از ما راضی شود تا تحریم‌ها برداشته شود، بیشتر به دنبال شكم است و خدای او شكمش است؛ ارزش هایش در همین زندگی خلاصه شده كه مظهر ان، خوردن و آشامیدن است، والبته دیدیم چگونه تحریم‌ها برداشته شد! در مقابل این تفكر كسانی هستند، كه عشقشان، شهادت و كسب رضایت امام زمان (عج) است؛ بنده می شناسم كسی كه هر شب جمعه به قم می آمد  و شب تا صبح احیاء می گرفت به این نیت كه خداوند توفیق شهادت را نصیبش كند!

وی در پایان اظهار داشت: آری؛ ‌برخی كوته فكران می گویند آن‌ها كه شهید شدند، افرادی غافل بودند كه با فریب و تبلیغات به جبهه‌ها رفتند و كشته شدند؛ در مقابل برخی دیگر آن را عین تعقل می دانند و خود را خاك پای این شهدا می دانند. مهم ترین مسأله این است كه ما بر سر این دو راهی و دو تفكر كه مسیر حركت را مشخص می كند، انتخاب صحیح داشته باشیم.

گفتنی است دیدار آیت الله مصباح یزدی با جمعی از مدیران ارشد ناجا، 18 تیرماه سال جاری در سالن همایش‌های مؤسسه آموزشی و پژوهشی برگزار شد.

انتهای پیام/