علامه مصباح یزدی: وظیفه روحانیت، پاسخ‌گویی به شبهات بنیادین، در کنار امر به معروف و نهی از منکرهای اجتماعی، و رعایت اولویت‌های مقطعی است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به وضع فعلی جامعه و دغدغه افراد متعهد، اظهار داشت: هرچند به خاطر اشتباهات و سوء استفاده برخی افراد و مسئولان، مشکلاتی پدید آمده که فعلا رسیدگی به آن‌ها ضروری است، و حل مشکلات اقتصادی کشور فوریت پیدا کرده است، ولی اولویت رسیدگی به اقتصاد امر ثابتی نیست. از نظر اسلام، مهم‌ترین غایت زندگی انسان، بندگی و قرب به خداست، و این منافاتی با لزوم رسیدگی به مشکلات اقتصادی ندارد. سؤالات ریشه‌ای کم کم ظهور و بروز بیشتری خواهد یافت و از آن برای تخریب ولایت فقیه و نظام اسلامی استفاده خواهد شد، و حوزه در این زمینه مسئولیت بیشتری دارد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره) در دیدار با اعضای کانون طلوع با اشاره به این که سنت الهی در تدبیر امور عالم این است که همواره یک‌سری ابهام‌ها در امور وجود داشته باشد، ادامه داد: لذا انسان همواره باید در صدد باشد تا ابهام‌ها را زدوده و حق را بشناسد و همین امر نوعی امتحان و عبادت، و سبب رشد انسان‌ها است.

آیت‌الله مصباح یزدی ادامه داد: حتی بیان خداوند نیز در بسیاری از امور در حد اتمام حجت است و به صورت مفصل به جزئیات امور نپرداخته است، به‌گونه‌ای که امکان هیچ سوء برداشتی وجود نداشته باشد؛ مثلاً در موضوع مهم امامت، قرآن به صورت واضح و صریح نام نبرده، و چه بسا همین امر سبب شد كه علیرغم معرفی امیرالمؤمنین علیه‌السلام به عنوان جانشین خود از روز اولی علنی شدن دعوتشان، و تأكید مكرر آن تا اواخر عمر شریفشان، عده‌ای در حالی که هنوز جنازه پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله دفن نشده بود، در صدد تعیین جانشینی برای ایشان برآمدند!

وی با اشاره به این که نباید از وجود ابهام در برخی مسائل وحشت کرد، چرا که در غیر این صورت جایی برای تلاش در راستای شناخت حق و امتحان الهی باقی نمی‌ماند، افزود: اما گاهی در برخی مسائل با ابهاماتی رو به رو می‌شویم که بیش از آن چیزی است که انسان توقع دارد؛ به‌خصوص گاهی ابهامات سبب تغییر و انحراف 180 درجه‌ای برخی افراد می‌شود و رفتارهایی از خواص جامعه سر می‌زند که انسان را به تعجب وا می‌دارد . البته این مسأله در طول تاریخ اسلام برای خواص جامعه، وجود داشته است.

آیت‌الله مصباح یزدی با تأکید بر لزوم بررسی علل و ریشه‌های انحراف خواص، ضمن اشاره به روایات متعددی خاطر نشان کرد: از روایات مشخص می‌شود که مهم‌ترین ریشه‌های کفر و انحراف ، سه امر هستند: حرص، حسد، و تکبر. مثلاً گاهی انسان، کار بسیار خوبی انجام می‌دهد و همین سبب می‌شود که کار خود را باارزش‌تر از دیگران بداند؛ لذا خودمحور شده و گمان می‌کند که فقط کار خودش صحیح است. شاید برخی از ما گمان کنیم حرص،  حسد و تکبر جزء مسائل اخلاقی است، که خوب است انسان از آن‌ها پرهیز کند، اما توجه نداریم که بر اساس روایات این سه عامل، پایه‌های کفر به شمار می‌روند و می‌توانند انسان را از دایره دین خارج کنند.

وی با اشاره به این که مراقبت از نفس، تکلیفی است که هرگز از آن فارغ نمی‌شویم، ادامه داد: حتی اگر حوادث تلخ زمان خودمان را هم نگاه کنیم، ردپای این سه آفت دیده می‌شود؛ چه بسا مسببان اصلی این حوادث تلخ نیز نا آگاهانه و حتی به عنوان تکلیف شرعی، آن را انجام داده باشند، اما همین آفت‌ها در آنها سبب انحراف کامل آن‌ها شده است.

آیت‌الله مصباح با اشاره به وجود آفات دیگر، افزود: البته برخی آفت‌ها هرچند ناشایست  هستند، اما تا این حد خطرناک نیستند؛ مثلاً ممکن است انسان قضاوتی در مورد اشخاص داشته باشد و بعداً بفهمد که اشتباه کرده است؛ البته هر کجا فهمیدیم قضاوت اشتباهی کردیم، باید اشتباه خود را بپذیریم و یاد بگیریم زود قضاوت نکنیم. اما نکته دقیق‌تر این‌که گاهی نقطه مقابل آن هم ضعف و آفت است.

وی در توضیح این مطلب، ادامه داد: هر چند باید نسبت به اشخاص حسن ظن داشته و کار آن‌ها را حمل بر صحت کنیم؛ اما در مورد کسی که مسئولیت اجتماعی دارد و در صورت اشتباه، مسیر جامعه ای را عوض می‌کند، آیا آنجا هم می‌توانیم چشم خود را ببندیم و حمل بر صحت کنیم؟ در جایی که احتمال ضرر به جامعه و دین است، حمل بر صحت صحیح نیست؛ لذا یکی از ابهام‌ها نیز در همین مورد است که چگونه می‌توانیم هم به افرادی که مسئولیت دارند، حسن ظن داشته باشیم و هم وظیفه‌مان را نسبت به حفظ مصالح جامعه و دین انجام دهیم.

این فیلسوف و متفکر اسلامی با بیان این که تکالیف به ظاهر متضاد در مسائل اجتماعی، کم نیست، خاطر نشان كرد: در انجام این تکالیف، احتمال اشتباه زیادتر است؛ چرا که تشخیص وظیفه در این موارد دشوارتر است؛ از طرفی باید مراقب بود تا آبروی کسی ریخته نشود و مورد تهمت و تخریب قرار نگیرد و از طرفی مراقب بود تا خطری از جانب او اسلام و انقلاب و مصالح جامعه را تهدید نکند.

علامه مصباح یزدی در ادامه با اشاره به وضع فعلی جامعه و دغدغه افراد متعهد، اظهار داشت: امروز ضعف‌ها و مشکلات اقتصادی فراوان در کنار مفاسد و انحرافات اخلاقی را در جامعه می‌بینیم؛ بسیاری از علاقمندان به انقلاب با خود می‌اندیشند اگر اوضاع این طور پیش برود، کار انقلاب به کجا می‌رسد؟ طبیعی است که هر کس اهل درد باشد، در گفتار و رفتارش می‌توان این نگرانی و دغدغه را مشاهده کرد؛ اما تکلیف ما چیست؟ آیا باید نگران باشیم؟ بی خیال باشیم؟ یا تکلیف دیگری داریم؟

وی با بیان این که ابهامات زیادی در نحوه انجام تکلیف، وجود دارد، افزود: نظرات مختلفی در این زمینه وجود دارد؛ برخی بی‌خیال هستند؛ برخی دیگر، وظیفه خود را افشاگری و بیان صریح انتقادات، مشکلات و ضعف‌های مدیریتی می‌دانند؛ برخی تبیین کارآمدی نظام اسلامی را وظیفه خود قرار می‌دهند که صدالبته مطلوب است، اما از سوی دیگر دفاع مطلق نیز گاهی منجر به خوش‌بینی بیجا، و سبب اغراء به جهل می‌شود. بالاخره چه باید کرد؟ باید ببینیم چه وظیفه‌ای بر عهده داریم؟

آیت‌الله مصباح یزدی تأكید كرد: اسوه و الگوی ما در چنین مسائلی، مقام معظم رهبری هستند؛ نه فقط از این جهت که سخن ایشان برای ما حجت شرعی است، بلکه 50 سال سابقه سیاسی ایشان نشان داده که فردی خبره، متخصص و اهل فن است که اشتباه نمی‌کند. ایشان از طرفی تأکید می‌کنند که وحدت باید حفظ شود و از طرف دیگر می‌گویند باید مسئولین را نهی از منکر کرد و از آنها انتقاد نمود.

وی افزود: همین دو کلمه نیز رمز حل این مسأله است؛ به طور کلی می‌توان گفت امر به معروف و نهی از منکر و تذکر اشتباهات مسئولین، امری لازم است، اما نباید کاری کنیم که سوژه به دست دشمنان بدهیم و آنها را برای اجرای نقشه شومشان علیه نظام اسلامی کمک کنیم.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این‌که، این بدان معنا نیست که همگان باید در عمل، به یک شیوه عمل کنند، افزود: لازمه رعایت این اصل، رفتارهای متعدد افراد مختلف، با توجه به جایگاه و شرایط‌شان است. لذا راه چاره این نیست که همه با یک ادبیات و به یک شكل انتقاد کنند. مثلاً در برخی جاها مانند جلسه غیر علنی مجلس، باید به صریح‌ترین وضع انتقاد کرد و حتی احتمالات قضیه را هم بررسی کرد؛ گاهی نیز از تریبون عمومی باید به گونه دیگری حرف زد، و در جمع‌های خصوصی‌تر، به شکل دیگری.

آیت‌الله مصباح یزدی با تأکید بر رعایت ادب در گفتار و انتقادها، اظهار داشت: نباید به صرف احتمال سوء استفاده دشمنان، نسبت به مشکلات و ضعف‌های مسئولان، بی‌تفاوتی پیشه کنیم؛ زیرا کسانی که در قلوبشان مرضی باشد، حتی از آیات قرآن نیز سوء استفاده می‌کنند ؛ از این رو باید شرایط را دید و بر حسب آن، تا حد امکان احتمال سوء استفاده خطرناک دشمنان را تقلیل داد. البته در همه حال باید لحن کلام، مؤدبانه باشد.

وی با بیان این که هر کجا هم فهمیدیم که اشتباه کرده‌ایم، سریع بپذیریم و سعی در جبران آن داشته باشیم تا مبتلا به آفت غرور و کینه نشویم، ادامه داد: رعایت ادب لازم است؛ اما نباید واقعیات را نیز سانسور کرد و چیزی نگفت؛ چرا که گاهی همین بحث‌ها و گفتن‌ها است که سبب شناختن بهتر وظیفه می‌شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به مشکلات معیشتی مردم و لزوم رسیدگی به آنها و تأکید مقام معظم رهبری بر فوریت داشتن حل مسائل معیشتی مردم، اظهار داشت: باید خود را برای پاسخ به شبهاتی آماده کنیم که در آینده‌ای نزدیک در باره همین مسائل مطرح خواهد شد. چه بسا عده‌ای شبهه کنند که زمانی رهبر عظیم‌الشأن انقلاب، حضرت امام خمینی(ره)، مهم‌ترین مسأله را اسلام می‌دانست، اما امروز بر همگان مشخص شده، و حتی رهبری هم به این نتیجه رسیده‌اند که مسائل اقتصادی باید در اولویت باشد،  و این یعنی سخنان مارکسیست‌ها صحیح بوده که محور و زیربنای همه چیز را اقتصاد می‌دانستند؛ زیرا نابسامانی‌های اقتصادی حتی سبب بروز فسادهای متعدد دیگری هم شده است!

وی افزود: روح بسیاری از شبهاتی مانند شبهه فوق، كه در آینده بیشتر مطرح خواهد شد، این است که آیا اسلام می‌تواند جهات مادی و معنوی انسان‌ها را با هم تأمین کند؟ ما باید بتوانیم به خوبی تبیین کنیم که اولویت‌ها، همواره ثابت نیستند و گاهی به خاطر شرایطی، برخی امور در اولویت قرار می‌گیرند؛ مثلا اگر ویروسی در حال انتشار باشد، در بین داروها، اولویت با دارویی است که بتواند با بیماری ناشی از آن ویروس مقابله کند؛ اما به این معنا نیست که این دارو، همیشه مهم‌ترین دارو است. امروز هم جامعه ما به مرض اقتصادی مبتلا شده، که اولویت استفاده از داروی خاص خود برای درمان را ایجاب می‌کند؛ ولی این به معنای محور بودن اقتصاد و ترجیح آن بر دین و مسائل فرهنگی نیست.

 این مفسر قرآن کریم با استناد به آیات متعددی از قرآن کریم، اظهار داشت: در قرآن نیز گاهی رسیدگی به مشکلات اقتصادی مسلمانان و دستگیری از یتیمان و محرومان در اولویت قرار داده شده است؛ اما این شرایط اجتماعی است که گاهی ایجاب می‌کند که برخی مسائل در اولویت قرار گیرند، و این به معنای صحیح بودن گرایشات مارکسیستی و محور بودن اقتصاد نیست.

آیت‌الله مصباح ادامه داد: هرچند به خاطر اشتباهات و سوء استفاده برخی افراد و مسئولان، مشکلاتی پدید آمده که فعلاً رسیدگی به آن‌ها ضروری است، و حل مشکلات اقتصادی کشور فوریت پیدا کرده، ولی اولویت رسیدگی به اقتصاد امر ثابتی نیست. از نظر اسلام، مهم‌ترین غایت زندگی انسان، بندگی و قرب به خداست، و این منافاتی با لزوم رسیدگی به مشکلات اقتصادی ندارد.

وی در پایان خاطر نشان كرد: باید توجه داشت که این سؤالات ریشه‌ای کم کم ظهور و بروز بیشتری خواهد یافت و از آنها برای تخریب ولایت فقیه و نظام اسلامی استفاده خواهد شد، و حوزه برای پاسخگویی به این مسایل مسئولیت بیشتری دارد؛ لذا باید امثال شما جواب‌های منطقی صحیح و قانع کننده‌ای برای آن آماده داشته باشید؛ وگرنه در آینده ای نزدیک جالی خالی این پاسخ‌ها را احساس خواهیم کرد.

گفتنی است جلسه اعضای کانون طلوع با سخنرانی علامه مصباح یزدی، یکشنبه، هشتم مهرماه سال جاری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.

انتهای پیام/