نظریه سیاسى اسلام جلد اول
نظریه سیاسى اسلام جلد اول
وزیری، گالینگور، 320 صفحه، چاپ اول 1386، چاپ نهم 1401.
این كتاب در دو جلد ـ با عنوان‌هاى «قانون‌گذارى» و «كشوردارى» ـ و به كوشش انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره) چاپ شده است.
این كتاب مجموعه سخنرانی‌هاى استاد پیش از خطبه‌هاى نماز جمعه تهران است كه حجت‌الاسلام والمسلمین آقاى كریم سبحانى تنظیم و نگارش آن را بر عهده داشته است.
یكى از اهداف برگزارى نماز جمعه آشنایى بیشترِ مؤمنان با مبانى و مسائل اسلامى و افشاى توطئه‌هاى سیاسى فرهنگى منافقان و دشمنان اسلام است، تا مردم مسلمان آمادگى فكرى لازم را براى دفاع و پاسدارى از سنگرهاى عقیدتى كسب كنند. در پى اوج‌گیرى دوباره فعالیت‌هاى جریان‌هاى التقاطى و به خطر افتادن بنیان‌هاى اعتقادى نسل جوان، ستاد برگزارى نماز جمعه تهران از استاد براى سخنرانى پیش از خطبه‌ها دعوت به عمل آورد. ایشان نیز پذیرفتند و سلسله سخنرانی‌هایى به‌منظور دفاع از حاكمیت اسلام در مقابل شبهات مطرح شده در سطح جامعه ایراد كردند.
هرچند جناب استاد كوشیده‌اند تا در هر جلسه به‌گونه‌اى بحث را مطرح سازند كه ارتباط آن با مباحث پیشین ـ براى مخاطبانى كه احیاناً در بعضى جلسات حضور نداشته‌اند ـ به‌طور كامل روشن شود؛ ولی اقتضاى بحث به‌گونه‌اى است كه استفاده مفیدتر از آن متوقف است بر اینكه مخاطب از پیشینه كل بحث اطلاع داشته باشد. از این‌رو جمع‌آورى و تنظیم این مباحث در قالب كتاب حاضر، در دستور كار قرار گرفت.
همان‌گونه كه حضرت استاد در مقدمه فرموده‌اند، مقصود از فلسفه سیاسى اسلام در این مباحث، تبیین نظریه اسلام در باب حكومت و سیاست است و از آنجا كه موضوعاتِ این زمینه بسیار گسترده است، ناچار باید مباحثى گزینش شود كه بیشتر مورد نیاز جامعه است.
به این منظور حضرت استاد مصباح یزدی بیشتر بحث‌هایى را مطرح می‌كنند كه ناظر به شبهات و سؤالات روز جامعه است. بر این اساس مباحث اصلى كتاب از این قرارند:
ـ آیا دین، در زمینه سیاست و حكومت نیز دیدگاه و نظریه خاصى دارد، یا ساحت قدسى دین مبرّاى از این امور دنیایى است؟
ـ آیا نظریه سیاسى اسلام، تأسیسى است و اسلام حرف تازه‌اى در سیاست و حكومت دارد، یا امضایى است، و یكى از اشكال حكومت و سیاست بشرى را به رسمیت می‌شناسد؟
ـ ماهیت حكومت اسلامى چیست؟ آیا از نوع تئوكراسى (حكومت خدایى، آن‌چنان‌كه در مسیحیت مطرح است)، دیكتاتورى، یا دموكراتیك است، یا ماهیت دیگرى دارد؟ ـ اركان حكومت اسلامى كدام‌اند؟
ـ شكل حكومت اسلامى چگونه است؟ سلطنتى، جمهورى، تئوكراسى یا گونه‌اى دیگر؟
ـ نقش مردم در حكومت اسلامى چیست؟
ـ مباحث تاریخى در باب حكومت اسلامى؛ سیر تشكیل حكومت اسلامى در طول تاریخ و ... .
چون مباحث این كتاب براى توده مردم بیان شده است، تا حد ممكن سعى بر آن بوده كه با مراعات زبان محاوره و گفت‌وگوى عمومى، از اصطلاحات آكادمیك و پیچیده پرهیز شود تا اكثر مردم كه مطالعات تخصصى ندارند بتوانند از این مباحث استفاده كنند.
روش بحث در نقد و بررسى اقوال مختلف، و اثبات نظریه اسلامى، در این كتاب عمدتاً روش تعقلى جدلى است، و با الهام از این آیه شریفه انتخاب شده است: «اُدْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِىَ أَحْسَنُ». چراكه روش تجربى در مباحث علوم انسانى كارآیى ندارد، و شیوه تعبدى محض نیز براى اثبات مطالبى كه آماج شبهات نظرى و عقلى واقع شده‌اند كافى نیست. روش تعقلى برهانى هم با سخنرانى در جمع توده مردم مناسبت ندارد؛ چراكه در آن مقام، فرصت نقض و ابرام همه مقدمات برهان وجود ندارد. بنابراین بهترین روش، همان شیوه «جدال احسن» است كه با استفاده از مقبولات و اصول و مبانى مشترك به اثبات مسائل می‌پردازد. از این رو استاد، در این كتاب، تنها در مواردى كه امكان ارائه براهین ساده و غیرپیچیده و كم‌دامنه وجود داشته باشد به شیوه برهانى تمسك جسته‌اند، و در سایر موارد به شیوه جدلى بحث كرده‌اند.
گفتنی است، این کتاب در سال 1386 در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» چاپ شده است.
با توجه به اهمیت کتاب مزبور، هر دو مجلد آن با عنوان «النظریه السیاسیه فی‌الاسلام» توسط آقای خلیل عصامی الجلیحاوی به زبان عربی ترجمه شده و هم‌اینک به کوشش انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) دردست چاپ است.