حضرت آیت‌الله مصباح: تحصیل علم، کسب بصیرت، و اخلاص در نیت سه عنصر اساسی برای انجام وظیفه روحانیت است

استاد اخلاق حوزه و دانشگاه در مقام مقایسه علوم گفت: در میان علوم آن چه مایه سعادت دنیا و آخرت است و نتیجه‌اش بی‌نهایت است علوم دینی است. سایر علوم به همان اندازه که برای رفع نیاز جامعه ضرورت دارد واجب کفایی است و آنها را هم باید تحصیل کرد، اما نتایجش محدود به همین زندگی دنیاست، و به همین جهت در مقام ترجیح، برتری علوم دینی بر سایر علوم قابل اندازه‌گیری نیست.


به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی 90-1389 گفت: از تقارن شروع سال تحصیلی با هفته دفاع مقدس این الهام را می‌گیریم که همان‌گونه که عزیزانی در دوران دفاع مقدس برای حراست از اسلام و ارزش‌های اسلامی جانهای خودشان را فدا کردند یا در معرض فدا قرار دادند و دین خودشان را به اسلام و مسلین ادا کردند، ما هم حاضر باشیم وقت و زندگی خود را در راه حراست از اسلام و ارزش‌های اسلامی صرف کنیم.
وی مرتبه قرب افراد را به نسبت مرتبه اخلاص‌شان متفاوت دانست و گفت: همان‌طور که همه کسانی که به جبهه رفتند مرتبه قربشان پیش خدا مساوی نیست و آنهایی که اخلاص بیشتری داشتند به ثواب‌های بیشتری نائل شدند، ما نیز یک واجب توصلی داریم که باید مقداری از وقتمان را صرف آن کنیم اما ارزش معنوی‌ آن بستگی به مرتبه نیت و اخلاص ما دارد.
علامه مصباح یزدی با اشاره به آیه پایانی سوره عصر وظیفه اصلی روحانی را تواصی به حق و صبر دانست و گفت: تواصی به حق در اعتقاد و عمل جاری است و تواصی به صبر شامل پایداری در مقابل دشمنان خارجی و در مقابل دشمن درونی (نفس و شیطان) می‌شود.
وی در قسمتی دیگر از سخنانش تقسیم کار را اقتضای زندگی اجتماعی دانست و ادامه داد: باید هر گروه بخشی از کار را عهده‌دار شوند تا از تبادل نتایج کارهایشان همه جامعه بهره‌مند ‌شوند. گروهی پزشک باشند، گروهی کارهای صنعتی انجام دهند، عده‌ای کشاورزی کنند و برخی به تجارت بپردازند، و یک عده هم باید به تحصیل و تعلیم علم بپردازند.
استاد اخلاق حوزه و دانشگاه در مقام مقایسه علوم گفت: در میان علوم آن چه مایه سعادت دنیا و آخرت است و نتیجه‌اش بی‌نهایت است علوم دینی است. سایر علوم به همان اندازه که برای رفع نیاز جامعه ضرورت دارد واجب کفایی است و آنها را هم باید تحصیل کرد، اما نتایجش محدود به همین زندگی دنیاست، و به همین جهت در مقام ترجیح، برتری علوم دینی بر سایر علوم قابل اندازه‌گیری نیست.
عضو مجلس خبرگان رهبری یکی از مقدمات لازم برای تواصی به حق را سلسله علومی دانست که روحانی می‌بایست پس از تلاش در آموختن و تحقیق، آن‌ها را در دسترس دیگران قرار دهد.
وی دسته اول از این سلسله را علومی معرفی کرد که مستقیما با متن دین سر و کار دارد و متن عقاید و اخلاق و احکام اسلامی را تبیین می‌کند و ادامه داد: تواصی به حق فقط شامل احکام نمی‌شود بلکه شامل عقاید حق هم می‌شود و همین طور ارزش ها و حقوقی که در اسلام تعیین شده ولی مستقیما در دایره احکام تکلیفی قرار نمی‌گیرند.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) دایره معلومات دینی را بسیار وسیع دانست و برای مثال به زحمات حضرت آیت الله‌ جوادی آملی در تفسیر قرآن اشاره کرد و گفت: الحمدلله خدای متعال بر ما منت گذاشته است و استاد تفسیری به ما مرحمت فرموده است که عاشقانه درباره تفسیر کار می‌کنند و با این‌که چندین سال است که هر روز درس می‌گویند هنوز شاید اندکی از نصف قرآن گذشته باشد و سالیان درازی می‌طلبد که یک دوره تحقیق و تفسیر را به پایان برسانند؛ ان‌شاءالله خداوند متعال صدسال دیگر به ایشان عمر بدهد و بر برکات وجود ایشان بیفزاید.
وی اضافه کرد: تحقیق در عمق معانی قرآن هرگز پایان نمی‌پذیرد، و اگر در بحث‌هایی که مفسران بزرگ قرآن تا کنون کرده‌اند بازهم تحقیق و دقت شود، و بحث‌های مجددی انجام گیرد، آن وقت معلوم می‌شود که باز به تحقیق بیشتر نیاز است.
وی تحقیق در متن اسلام را یکی از عناصر اساسی برای عمل به دین و به خصوص اجرای احکام اسلامی در سطح جامعه و تغذیه نظام اسلامی با معارف دینی شمرد ولی آن را کافی ندانست و گفت: برای این امر علوم دیگری هم نیاز است که باید آموخته و تحقیق شود تا بتوانیم برای اجرای متن دین از آن‌ها استفاده کنیم.
عضو مجلس خبرگان رهبری برای مثال از تلاش‌های شهید بهشتی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب نام برد و گفت: از همان اوایل نهضت، مرحوم آیت الله بهشتی رضوان‌الله‌علیه به فکر تحقیق در حکومت اسلامی افتاد و جمعی از بزرگان را تحت عنوان طرح ولایت گرد هم جمع کرد. همین مقدار آشنایی که حوزه علمیه قم و بعضی از فضلای قدیمی با مسایل حکومت اسلامی دارند تا حدودی مرهون زحمات مرحوم آیت‌الله بهشتی است.
وی وجود ابهام‌ها و کمبودهای بسیار در مسایل حکومتی از دیدگاه اسلام را به معنای این دانست که متن منابع دینی برای اجرای احکام اسلامی کافی نیست و چیزهای دیگری هم لازم است و برای تبیین این مسایل به کار بیشتری نیاز است.
وی وظیفه دیگر طلاب را پاسخ دادن به شبهات و دفاع از اسلام دانست و گفت: شبهات و پرسش‌هایی مطرح می‌شود که اساس دین و اعتقادات را زیر سوال می‌برد و به وسیله ادله شرعی نمی‌توان به آن‌ها پاسخ گفت. برای پاسخ‌گویی به این شبهات به پاسخ‌های عرفی قانع کننده نیاز است. در این گونه موارد نمی‌توان مثلا به آیه قرآن استناد کرد زیرا بعضی به خاطر این‌که این مساله در قرآن آمده است در اصل اسلام شک کرده‌اند. ما به عنوان مدافع اسلام باید راه معقولی که البته از اولیای اسلام یادگرفته‌ایم، پیدا کنیم تا بتوانیم او را قانع کنیم و پاسخی بدهیم که جلوی کفرش گرفته بشود.
حضرت آیت الله مصباح با اشاره به وظیفه سنگین روحانیت گفت: علاوه بر همه این‌ها باید خودسازی کنیم و در راه کسب آگاهی‌های سیاسی و اجتماعی تلاش نماییم تا فریب نخوریم و بتوانیم در هر زمان نقش خود را به طور سالم و مؤثر ایفا کنیم.
وی ادامه داد: همه این‌ها اقتضا می‌کند که ما نگاه عمیق‌تری به برنامه‌های خودمان بکنیم و مقداری همت‌مان برای درس خواندن و کسب بصیرت و اخلاص در نیت بیشتر بشود.
وی با اشاره به روایت «اذا کان یوم القیامه وزن دماء الشهدا بمداد العلماء فیرجح مداد العلماء علی دماء الشهداء» گفت: خیلی‌ها تصور می‌کنند تحصیل علوم دینی هم کاری است مثل سایر حرفه‌ها، ولی این گمان موجب تنزل دادن وجود انسان و ارزش علم و ارزش روحانیت است. ارزش کاری که برای خدا و برای حراست از دین خدا انجام بگیرد فقط با ارزش کار کسانی که در خط مقدم می‌جنگند قابل مقایسه است. ما کارمان باید به صورتی باشد که وقتی کلمه‌ای روی کاغذ می‌نویسیم ثواب خون شهید را داشته باشد و آن وقتی است که نیت ما خالص برای خدا باشد. اگر چنین شد گاهی یک سطر کتاب نوشتن می‌تواند ثواب شهادت داشته باشد. یک شبهه را پاسخ دادن، یک نفر را از کفر نجات دادن، ممکن است ثواب چند شهید داشته باشد. وهمه این‌ها بسته به این است که ما چه قدر همت داشته باشیم که از زرق و برق دنیا صرف نظر کنیم و کارمان را برای خدا انجام بدهیم.
گفتنی است این مراسم در تاریخ سوم مهرماه 1389 در تالار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.