این کتاب که بخش چهارم و پنجم از مجموعه معارف قرآن آیتالله مصباح یزدی ـدامظلهـ است، پژوهشی است در قلمرو مسایل نبوتشناسی که پس از بازنگری و تحقیق توسط حجتالاسلام والمسلمین مصطفی کریمی، در قالب متن درسی برای 4 واحد آموزشی تدوین شده و به همت انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) انتشار یافته است.
روش ارایه بحث در این کتاب كه در 26 درس تنظیم شده، بر شیوه تفسیر موضوعی استوار است و در هر یک از مسایل و موضوعات، آیات قرآنی مربوط استخراج، دستهبندی، بررسی و تفسیر شده است.
در بحث انسانشناسی از مجموعه معارف قرآن اشاره شد كه شناختهای مختلفی برای انسان ممكن است؛ لكن آنچه برای همة انسانها عمومیت دارد، شناخت حسی و شناخت عقلانی است. اما آیا این دوگونه شناخت برای تشخیص راه صحیح برای انسانی كه میخواهد در مسیر سعادت ابدی و رسیدن به كمال نهایی گام بردارد، كافی است؟ اگر این آگاهیها بسنده نیست، آیا خداوند انسان را در گمراهی و سرگردانی به خود واگذاشته یا به طریقی خاص، خلأ این شناخت سرنوشتساز را پر كرده است؟ اگر پاسخْ مثبت است، آن آگاهی چیست؟ چه كسانی توان دریافت آن را دارند؟ آیا این شناخت به دور از هر خطایی به مردم میرسد؟ مردم چگونه میتوانند صاحبان این آگاهی، و ارتباط آنان با خدا را بشناسند؟ با توجه به ختم نبوت و قطع این ارتباط ویژه، هدایت مردم را چه كسانی بر عهده دارند؟
کتاب پیش رو كه برای پاسخ به این پرسشهای اساسی تدوین شده، مباحث ذیل را در بردارد: مفهوم، امکان و ضرورت وحی و نبوت، اهدف و آثار نبوت و راههای اثبات آن، مصونیت وحی و عصمت پیامبران، وحدت دین الهی و لزوم ایمان به تمام پیامبران، شرایع الهی و مشترکات و تمایزات آنها، کثرت پیامبران و تفاوت مراتب آنان، وظایف و مقامات پیامبران و اوصاف عمومی ایشان، رفتار مردم با پیامبران، سنت الهی در برخورد با اقوام پیامبران، خاتمیت، ضرورتها و ویژگیهای اسلام، و امامت.
گفتنی است، مباحث این کتاب پیش از این نیز در کتابی با عنوان «راه و راهنماشناسی» به صورت متن غیر درسی تدوین و منتشر شده است.