بخش اول: خداشناسی فاطمه(علیها السلام)

مقدمه

بانوی دو عالم(علیها السلام) در بخش نخست از خطبة مبارک خویش با بیان فرازهایی پرمحتوا و درعین‌حال بسیار زیبا، درس‌هایی از خداشناسی را بیان می‌فرماید که هریک از جملات آن، بابی از علوم و معارف را دربارة شناخت خدا، صفات خدا و افعال او پیش روی انسان می‌گشاید. به فرمودة امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) «شناخت خدا برترین شناخت‌هاست».(1) انسان با شناخت معبود خویش می‌تواند زمینة محبت و عشق به سرچشمة هستی را، که کمال و زیبایی مطلق است، در قلب خویش فراهم آورد، و با جذبة عشق او به‌سوی رحمتی گام بردارد که برای آن، به عالم هستی گام نهاده است؛ رحمتی که اوج لذت، ابتهاج و کمال را در وجود او سرازیر می‌كند، و او را به آفریدگار خویش نزدیک می‌سازد. ازاین‌رو با کمال ادب در محضر درس بانوی دو عالم(علیها السلام) می‌نشینیم و جان خویش را آمادة دریافت آموزه‌های ناب الهی آن وجود مقدس می‌كنیم که از هرگونه رجسی پاک بوده، به منبع زلال معارف ناب متصل است.

1. عبدالواحد‌بن‌محمد تمیمی آمدی، غرر الحکم ودرر الکلم، ص37، ح1270.

نکته‌ای که بیانش در آغاز شرح خطبة شریف صدیقة طاهره(علیها السلام) لازم می‌نماید، تبیین روشی است که برای شرح این خطبة مبارک در پیش خواهیم گرفت. دربارة واژگان و جمله‌های شریف این خطبه به چند صورت می‌توان سخن گفت؛ همان‌گونه که برخی بزرگان به‌صورت‌های مختلف به این امر مهم همت گماردند؛ شکر الله سعیهم. رویکرد نخست، رویکردی تفصیلی است؛ بدین‌معنا که هر واژه‌ای را زیر ذره‌بین ببریم و به‌تفصیل دربارة آن سخن بگوییم. طبعاً چنین روشی تا به سرانجام برسد، به طول خواهد انجامید. رویکرد دیگر در پیش گرفتن روشی میانه است؛ بدین‌معنا که نخست برداشتی کلی از بخش‌های مختلف خطبه ارائه دهیم و سپس دربارة آن توضیحاتی تقدیم کنیم. به نظر می‌رسد این روش برای عموم سودمند واقع شود. بنابراین روشی را در پیش می‌گیریم که نه بسیار به طول انجامد و نه چندان مجمل باشد که حق مطلب ادا نشود. از خدای سبحان درخواست می‌كنیم توفیق دهد که این خطبة شریف را با روشی معتدل و میانه توضیح دهیم.