ویژگی‌های شاخص آیت‌الله بهجت به روایت علامه مصباح یزدی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در جمع تعدادی از اساتید و طلاب مدرسه علمیه رشد، ضمن گرامیداشت یاد وخاطره حضرت آیت‌الله بهجت گفت: سیر تكاملی انسان یك سیر خطی نیست كه درجه بندی مشخص داشته باشد و مثلا كسی كه به درجه بالایی برسد، قطعا واجد همه درجات پایین‌تر باشد و بر اساس آن بتوان بزرگان را رده بندی كرد و یكی را در صدر قرار داد و بقیه را به ترتیب سلوكشان بعد از او قرار داد، بلكه جهات روحی انسان، بسیار متنوع است.
علامه محمدتقی مصباح یزدی با اشاره به این تعبیر مشهور كه " تجلیات الهی برای اولیای خدا متنوع است " ادامه داد: ممكن است كسانی در جهاتی ترقی داشته باشند و افرادی در جهاتی دیگر.
وی با بیان نمونه‌هایی گفت: بنده بزرگانی را زیارت كردم كه هركدام ویژگی‌های خاصی داشتند كه عین آن ویژگی را نمی‌توان در فرد دیگر پیدا كرد. به عنوان نمونه آیت‌الله بهجت و آیت‌الله بهاء الدینی هر دو از بزرگان بودند، اما گاهی كه هر دو برای شركت در مراسمی مانند ختم صلوات دعوت می‌شدند، در همین مدت كوتاه نیز می‌شد تفاوت‌ها و اختلاف روش‌ها را در این دو بزرگوار مشاهده كرد، اما این بدان معنی نیست كه حتما یكی كاملتر از دیگری است.
آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به اینكه حتی گاهی چند نفر كه تحت نظر یك استاد تربیت شده اند، در مشی و روش و منش باهم متفاوت هستند، ادامه داد: آیت‌الله بهجت، علامه طباطبائی و حاج شیخ عباس قوچانی هر سه از شاگردان آیت‌الله قاضی بودند، اما رفتارهای آنان با یكدیگر متفاوت بود، مثلا علامه طباطبائی درس فلسفه و تفسیر داشتند و حاج شیخ عباس قوچانی در همان نجف كه تدریس فلسفه امری نامطلوب بود، در منزل خود به تدریس اسفارمی پرداختند، اما آیت‌الله بهجت حتی یك درس در علوم عقلی نیز نگفتند و حتی در بحث هایشان عدم استفاده از الفاظ فلسفی نمود داشت.
وی با اشاره به وجود اختلاف سلیقه در روش و مشی بزرگان ادامه داد: حتی این بزرگان در روش‌های تربیت شاگرد و توصیه به افراد نیز با یكدیگر تفاوت داشتند، مثلا علامه طباطبائی یك سری برنامه‌های مترتب بر هم را توصیه می‌كردند كه فرد با عمل به برنامه اول، برنامه دوم را انجام دهد، در حالی كه چنین روشی در خصوص آیت‌الله بهجت وجود نداشت و از سوی دیگر حضرت امام(ره) نیز به عنوان یكی از بزرگان، مشی و روشی كاملا متفاوت از این بزرگواران داشتند، اما این اختلاف سلیقه‌ها به معنای تضاد نیست.
آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به نمونه‌هایی از این تفاوت‌ها در مشی و روش بزرگان، خطاب به طلاب گفت: اگر در آینده با بزرگانی كه دارای اختلاف سلیقه با یكدیگر بودند، برخورد كردید، نباید گمان كنید حتما یكی درست می‌گوید و دیگری اشتباه می‌كند و از همین رو حضرت امام(ره) با وجود اختلاف مشی خود با آیت‌الله بهجت، به ایشان علاقه بسیار زیادی داشتند و آیت‌الله بهجت را به كسانی معرفی می‌کردند كه از ایشان برای پیدا كردن معلم اخلاق راهنمایی می‌خواستند.
وی خاطر نشان كرد: نقطه مشترك بین این بزرگان علیرغم وجود اختلاف سلیقه در روش و مشی، باور به این مسأله است كه انسان باید بندگی خدا كند؛ و البته بندگی خداوند در عمل ممكن است نسبت به افراد مختلف متفاوت باشد، به عنوان نمونه همانگونه كه عبادات مالی متوجه كسی كه مالی ندارد نمی‌شود، در زمینه تكامل نیز چنین است و گاهی استعدادهای ذاتی و شرایط به گونه‌ای است كه برای شخصی اقتضای یك نوع رفتار و برای دیگری اقتضای رفتار دیگری دارد.
این استاد فلسفه و تفسیر ادامه داد: این اختلاف روش در انجام وظیفه حتی در صدر اسلام نیز وجود داشت و امری طبیعی است، مثلا بعد از رحلت حضرت رسول اكرم(ص)، رفتار حضرت زهرا(س) با امیرالمؤمنین (ع) تفاوت داشت، ایشان با خلیفه اول به محاجه پرداخت، ولی حضرت علی(ع) چنین نكرد، این بدین معنی نیست كه یكی به تكلیفش عمل كرده و دیگری خیر، بلكه وظایف و تكالیف هرشخصی متفاوت است.
وی افزود: علاوه بر اینكه گاهی با توجه به شرایط مختلف، تكالیف واقعی افراد و روش انجام وظیفه برای افراد، متفاوت می‌شود، گاهی در وظیفه ظاهری نیز غیر معصوم ممكن است اشتباه كند و این اشتباه به معنای فاسق بودن آن فرد نیست، همانگونه كه در زمان مشروطیت مراجع در خصوص حمایت یا مخالفت با مشروطه اختلاف نظر داشتند و در یك طرف صاحب كفایه به عنوان شاخص طرفداری از مشروطه و صاحب عروه به عنوان شاخص مخالفت با مشروطه حضور داشتند، اما هر دو وظیفه خود را چنین تشخیص دادند و هیچ گروهی، گروه دیگر را فاسق نمی‌دانستند.
وی خطاب به طلاب خاطر نشان كرد: شما در اوایل جوانی هستید و رفتارهای مختلفی از بزرگان مشاهده خواهید كرد، لذا حتی اگر برخی رفتارها به نظر شما صحیح نیست، نباید سبب سوء ظن شما نسبت به بزرگان شود.
آیت‌الله مصباح در خصوص ویژگی‌های مرحوم آیت‌الله بهجت گفت: آنچه كه بنده به عنوان ویژگی شاخص آیت‌الله بهجت در ایشان مشاهده كردم، تأكید ایشان بر رعایت احكام ظاهری شرعی است، یعنی انجام واجبات و ترك محرمات. البته منظور این نیست كه برای رسیدن به تكامل تنها همین كافی است، بلكه مراد این است كه تا این قدم اول برداشته نشود، گام‌های بعدی برداشته نخواهد شد و اگر كسی در راه خدا گام اول را بردارد، خداوند برای برداشتن گام‌های بعدی رهایش نخواهد كرد و وظیفه‌اش را به او می‌نمایاند.
وی رعایت آداب شرعی و مستحبات به ظاهر كوچك را از دیگر ویژگی‌های آیت‌الله بهجت دانست و با اشاره به خاطراتی از ایشان خاطر نشان كرد: بنده كمتر كسی را دیده‌ام كه مثل ایشان در همه رفتارها، به آداب شرعی و مستحبات و مكروهات دقت داشته باشند.
علامه مصباح یزدی با اشاره به مقامات آیت‌الله بهجت ادامه داد: حاج شیخ عباس قوچانی كه آیت‌الله قاضی ایشان را به عنوان جانشین خود معرفی می‌كردند، بعضی از مقامات آیت‌الله بهجت در همان بدو نوجوانی و زمانی كه هنوز محاسنشان نروئیده بود، را برای من بیان كردند و حتی آقای قوچانی از بنده قول گرفتند كه تا وقتی زنده هستند، به كسی نگویم؛ به عنوان نمونه، آیت‌الله بهجت از همان اوایل تكلیف در نماز چیزهایی را مشاهده می‌كردند كه گمان می‌كردند همه وقتی نماز می‌خوانند آنها را می‌بینند و بعد متوجه شدند همگان این چیزها را درك نمی‌كنند.
استاد اخلاق حوزه علمیه ادامه داد: خدا بخلی ندارد كه آنچه به بندگان خوب داده به دیگران هم بدهد، اما درك آن تنها یك راه دارد و آن اطاعت خداست.
وی ادامه داد: ما باید اول بفهمیم خدا از ما چه می‌خواهد كه این شناخت در گرو درس خواندن جدی است و از طرفی باید انگیزه اصلی خود را اطاعت از خدا قرار دهیم تا مبتلا به آفات عالمان دنیا پرست نشویم و آنچه بیش از همه در این مسیر به ما كمك می‌كند، كیمیای توسل و گدایی از اهل بیت(ع) است كه بهترین و ساده‌ترین راه است، چرا كه گدایی سرمایه و مؤونه نمی‌خواهد.
گفتنی است این دیدار 26 اردیبهشت ماه در سالن تشریفات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد