مقدمه

بانوی دو عالم(عليها السلام) در بخش نخست از خطبة مبارک خویش با بیان فرازهایی پرمحتوا و درعین‌حال بسیار زیبا، درس‌هایی از خداشناسی را بیان می‌فرماید که هریک از جملات آن، بابی از علوم و معارف را دربارة شناخت خدا، صفات خدا و افعال او پیش روی انسان می‌گشاید.

وَأَشْهَدُ أَنَّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، كَلِمَةٌ جَعَلَ الإِخْلاَصَ تَأْوِيلَهَا، وَضَمَّنَ الْقُلُوبَ مَوْصُولَهَا، وَأَنَارَ فِي الْفِكْرَةِ مَعْقُولَهَا؛ و شهادت مي‌دهم که معبودي جز الله نيست، درحالي‌که يگانه است و هيچ شريکي براي او نيست؛ کلمه‌اي که خداوند باطن آن را اخلاص قرار داد و راهي براي وصول به آن به قلب سپرد و درک آن را در فکرْ نوراني ساخت.

ابْتَدَعَ الأَشْياءَ لاَ مِنْ شَي‏ءٍ كَانَ قَبْلَهَا، وَأَنْشَأَهَا بِلاَ احْتِذَاءِ أَمْثِلَةٍ امْتَثَلَهَا، كَوَّنَهَا بِقُدْرَتِهِ، وَذَرَأَهَا بِمَشِيَّتِه؛ خداوند اشيا را ابداع کرد، بدون اينكه چيزي قبل از آنها وجود داشته باشد؛ و اشيا را انشا کرد، بدون الگوگيري از مثال‌هايي که آنها را سرمشق خويش قرار دهد؛ او عالم را با قدرتش هستي بخشيد و آن را با خواست خويش آفريد.

صدایی همچون بال و پر زدن کبوتران، سکوت خلوت تنهایی‌اش را شکست و ترسی بر دلش نشاند. چه کسی می‌توانست باشد؟ زنان زمینی، ازدواج او با مردی آسمانی را به بهانة فقیر بودنش برنتافته، و یاری‌خواهی او را در این لحظة حساس بی‌پاسخ گذاشته بودند. پس چه کسی به خلوت او راه یافته بود؟ برق اندیشه‌های گوناگون ذهنش را به هر سویی می‌بُرد و چرخش نگاهش به دنبال پناهی می‌گشت که این بار سکوتْ با صدایی آرامش‌بخش شکست: «نترس خدیجه! ما فرستادگان پروردگار، و خواهران تو هستیم!» چهره‌های روحانی و زیبای آن آسمانیان قدری او را آرام کرد.

المُمْتَنِعُ عَنِِ الأبْصَارِ رُؤْيتُهُ وَعَنِ الأوْهَامِ كيفِيَّتُهُ وَعَنِ الألْسُنِ صِفَتُه؛ محال است بر ديدگان رؤيت او، و بر اوهام [درک] کيفيت او، و بر زبان‌ها توصيف او.

بسم ‌الله ‌الرحمن ‌الرحيم. الحمد لله رب العالمين والصلوة والسلام علي سيد الانبياء والمرسلين حبيب اله العالمين ابي ‌القاسم محمد وعلي آله الطيبين الطاهرين المعصومين. اللهم کن لوليک الحجة ابن الحسن، صلواتک عليه وعلي آبائه، في هذه ‌الساعة وفي کل ساعة، ولياً وحافظاً وقائداً وناصراً ودليلاً وعيناً، حتي تسکنه ارضک طوعاً وتمتعه فيها طويلاً.

الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَي مَا أَنْعَمَ وَلَهُ الشُّکرُ عَلَي مَا أَلْهَمَ وَالثَّنَاءُ بِمَا قَدَّم؛ حمد مخصوص خداست بر نعمت‌هايي که ارزاني داشت و شکر براي اوست بر آنچه الهام فرمود و ثنا به خاطر همة آنچه عطا كرد.

مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ ابْتَدَأَهَا وَسُبُوغِ آلاَءٍ أَسْدَاهَا وَتَمَامِ مِنَنٍ أَوْلاَهَا؛ جَمَّ عَنِ الإِحْصَاءِ عَدَدُهَا وَنَأَي عَنِ الْجَزَاءِ أَمَدُهَا وَتَفَاوَتَ عَنِ الإِدْرَاک أَبَدُهَا؛ [خدا را ثنا مي‌گويم به خاطر آنچه در اختيار بندگانش قرار داد] از فراگير بودن نعمت‌هايي که از آغاز عطا کرد و مواهب ويژة فراواني که احسان فرمود و تمام عطاياي عظيمي که [بندگان را] مشمول آن ساخت؛ نعمت‌هايي که تعداد آنها از شماره بيرون است و دامنه‌شان به‌قدري بي‌پايان است که نمي‌توان در مقام تلافي برخاست و بي‌پاياني آنها از حد ادراک خارج است.

حقيقت اصيل‌ترين، جاودانه‌ترين و زيباترين راز هستي و نياز آدمي است كه سلسلة مؤمنان و عالمان صادق چه جان‌ها كه در راه آن نباخته، و جاهلان و باطل‌پرستان چه توطئه‌‌ها و ترفندها كه براي محو و مسخ آن نساخته‌اند. چه تلخْ‌واقعيتي است مظلوميت حقيقت، و چه شيرينْ‌حقيقتي است اين وا‌‌‌‌قعيت كه در مصاف هميشگي حق و باطل، حق سربلند و سرفراز است و باطل از بين‌رفتني و نگونسار.

وَنَدَبَهُمْ لِاسْتِزَادَتِهَا بِالشُّکرِ لِاتِّصَالِهَا، وَاسْتَحْمَدَ إِلَي الْخَلاَئِقِ بِإِجْزَالِهَا، وَثَنَّي بِالنَّدْبِ إِلَي أَمْثَالِها؛ و خداوند براي فراوان و مداوم نمودن نعمت‌ها بندگان را به شکر دعوت فرمود و با بخشش فراوان از آنها خواست که حمد او را به‌جاي آورند و‌ باز آنها را به درخواست امثال اين نعمت‌ها دعوت کرد.