این كتاب شامل سلسله سخنرانىهای استاد در كانون بسیج اساتید دانشگاه علم و صنعت ایران است كه به قلم حج اسلام آقایان محمدمهدی نادری قمی و سید ابراهیم حسینی تدوین و نگارش یافته و به همت انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله) چاپ و توزیع شده است. جلد اول این مجموعه در سال 1379 و جلد دوم آن در سال 1380 برای نخستین بار چاپ شده است.
به منظور تحكیم ارتباط میان دانشمندان حوزوی و دانشگاهی، در سال های اخیر گروهی از اندیشوران آگاه و دلسوز و متعهد دانشگاهی، با هدف انجام فعالیت های فرهنگی كانونی تأسیس كرده اند كه از جمله فعالیت های آن، برگزاری نشست های ماهانه ای بوده است كه با حضور استاد مصباح یزدی برگزار می گردید. در این نشست ها استاد مصباح درباره موضوعاتی سخن می گفتند كه اساتید دانشگاهِ میزبان پیشنهاد می كردند. سازمان دهندگان این نشست ها به لحاظ اهمیت و ارزش علمی این بحث ها در اوضاع كنونی جامعه، اصرار داشتند كه مجموعه سخنرانی های استاد، با همان ترتیب، و به مرور چاپ و منتشر گردد. در پاسخ به درخواست آنان، مجموعه این سخنرانی ها در دو جلد به چاپ رسیده و در اختیار همه علاقه مندان قرار گرفته است.
در جلد اول این كتاب، نُه سخنرانی در موضوعات ذیل گنجانده شده است:
جلسه اول و دوم به توضیح و شرح «مسئولیت ها در عرصه فرهنگ» اختصاص یافته است.
در جلسات سوم تا ششم، استاد در زمینه پلورالیسم دینی، مفهوم و مبانی آن، و نیز نقد ادله آن به تفصیل سخن گفته اند.
جلسات هفتم تا نهم به بحث در زمینه مرزهای جاذبه و دافعه در اسلام، یا به تعبیر دیگر، مدارا و خشونت در اسلام گذشته است. استاد در پایان هر جلسه، جمع بندی و خلاصه ای از بحث ارائه داده اند و در بعضی جلسات به پرسش های حاضران پاسخ گفته اند.
در جلد دوم كتاب که با همكاری حجج الاسلام سیدابراهیم حسینی و محمدمهدی نادری قمی تدوین و نگارش شده، آمده است:
«رابطه متقابل مردم و حكومت از نظر اسلام» در شش جلسه مطرح شده است. در این جلسات، موضوعات ذیل به تفصیل بررسی شده اند: تضایف حق و تكلیف، حق و تكلیف نسبت به خدا، فلسفه وجودی حكومت، رابطه حق و عدل، ملاك تعیین حق از نظر اسلام و مكاتب غربی، اختلاف اساسی اسلام و غرب در ملاك تعیین حقوق، رویكردهای مختلف در بحث رابطه متقابل مردم و حكومت و بیان رویكرد اسلامی این قضیه، جایگاه مردم و حاكم در اندیشه سیاسی اسلام، مسئولیت مردم و حاكم در برابر خدا در اندیشه سیاسی اسلام، وظیفه حكومت و حق مردم در حكومت اسلامی.
در جلسات هفتم تا دهم با عنوان «ایمان، گوهر دعوت انبیا» این موضوعات بررسی شده است: حقیقت ایمان، رد دو نظریه باطل درباره حقیقت ایمان و بیان نظریه صحیح در این باره، عوامل ازدیاد و تقویت ایمان، متعلق ایمان در آیات قرآن، نقد دیدگاه های دیگر در مورد متعلق ایمان، پاسخ به شبهات «تجربه نبوی» و «تفسیر هرمنوتیكی»، اثبات عدم تعارض وحی با علم و عقل، قرآن و نظریه «تكامل انواع»، پاسخ به شبهه «مشكل مجاز و استعاره در قرآن».
گفتنی است، جلدهای اول و دوم این کتاب در سال 1387 در یک مجلد در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» انتشار یافت و تا کنون 3 بار تجدید چاپ شده است.
ترجمه جلد اول این كتاب به زبان عربی با عنوان «المواجهات و التحدیات » منتشر شده است. همچنین این کتاب به زبان اردو نیز ترجمه شده است.