آیت الله مصباح یزدی:برای تولید علوم انسانی اسلامی باید پایه‌های علمی بر مبانی مستحکم دینی بنا شوند

پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت الله آیت الله مصباح یزدی: رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار داشت: دفاع از هویت علمی اسلامی کشور تنها با طرح ریزی پایه‌های علمی بر مبانی مستحکم دینی ممکن است.

 به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت الله آیت الله مصباح یزدی، هشتمین همایش وحدت حوزه و دانشگاه تحت عنوان «نقش علم دینی در تحول علوم انسانی» به همت سازمان بسیج اساتید استان قم و معاونت آموزش حوزه علمیه قم و با حضور آیت‌الله مقتدایی مدیر حوزه علمیه قم، دکتر حداد عادل رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، دکتر صلاحی رئیس سازمان بسیج اساتیدکشور، حجت الاسلام موسی پور استاندار قم و اساتید و فضلای حوزه و دانشگاه در تالار همایش‌های موسسه امام خمینی(ره) قم برگزار شد. علامه مصباح یزدی در این همایش با اشاره به بحث علم دینی و نقش آن در علوم انسانی در مجامع علمی کشور گفت: بعد از دوران رنسانس در اروپا تحولاتی جهانی در عرصه آموزش اتفاق افتاد که سبب شد بسیاری از ارزش‌های علمی روز، جایگاه خود را از دست داده و ارزش‌های دیگری جایگزین آنها شود.
وی ادامه داد: این موضوع سبب ایجاد تقابل و تعارض میان علوم قدیم (علوم دینی) و جدید (علوم تجربی) شد که تا مدت‌ها باعث بروز بحران فکری و مروج گرایش شک‌گرایی در قرون وسطی بود.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به تلقی‌های نادرست از علم دینی در میان اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی، از جامعه حوزوی و دانشگاهی کشور خواست تاریخچه و مبانی پیدایش علوم جدید در اروپا و جهان را با دقت بررسی کنند تا بتوانند با موج علوم غربی مسلط بر فضای علمی کشور مقابله کنند.
* علم کشف حقیقت است
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به ابهامات موجود در معنای علم دینی گفت: در تعاریف مصطلح امروزی در جوامع غربی، علم دینی در برابر علم دانشگاهی و مرادف با علوم قدیم دانسته می‌شود که با توجه به نام دیگر علوم دانشگاهی که علوم جدید است در واقع تقابل علم دینی و دانشگاهی تقابل علم جدید و قدیم تصور می‌شود.
عضو خبرگان رهبری افزود: متفکران غربی و طرفدارن آنها برای علوم به اصطلاح قدیم جایگاهی قائل نیستند و معتقدند که تنها علوم جدید نتایج ارزشمندی برای بشر به همراه داشته‌اند.
آیت الله مصباح یزدی در تعریف صحیح از علم و دین، اظهار داشت: علم برابر با تجربه نیست بلکه علم آشنایی با تمام حقایق و به بیان دیگر کشف حقیقت است.
وی افزود: دین نیز در اصطلاح علمای اسلامی از سه عنصر اعتقاد به خدا، قیامت و رابطه وحیانی میان خدا و خلق تشکیل شده و به تمامی شئون زندگی انسانی اعم از فردی و اجتماعی رنگ خدایی می‌دهد،‌ سلیقه‌ای و دلبخواهی نیست، و جدی‌ترین مسأله در زندگی بشر به شمار می‌آید.
* علم دینی علمی است که از منابع خاص دینی گرفته می‌شود
استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: با توجه به تعاریف علم (کشف حقیقت) و دین (برنامه جامع فردی اجتماعی_ دنیوی اخروی) ترکیب علم دینی شکل می‌گیرد.
عضو خبرگان رهبری با غیرمصطلح خواندن تعریف علم دینی به هرگونه کشف واقعیت، گفت: در تعریف صحیح علم دینی باید شأن ذاتی دین و هدف اصلی آن حفظ شود که همانا بیان حقایقی است که دسترسی به آنها از راه‌های متعارف و عمومی فهم امکان‌پذیر نیست.
وی ادامه داد: علم دینی تنها شامل معلوماتی می‌شود که از منابع اختصاصی دین ( کتاب و سنت) استخراج شده باشند،‌که البته این معلومات باید نتایجی یقینی باشند که با روش‌های یقینی ا زمنابع یقینی به دست آمده باشند.
رئیس موسسه امام خمینی(ره) ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که هر علمی که از آیات و روایات استخراج می‌شود را هم نمی‌توان علم دینی قلمداد کرد، چرا که برخی از این معلومات (همچون مثال‌های قرآن) تنها نقشی ابزاری برای تبیین هدف دین دارند و خود جزئی از علم دینی نیستند، همان‌گونه که عقل نیز از نظر اسلام معتبر است ولی همة مدرکات آن (مانند معادلات دو مجهولی یا مسائل منطقی) جزء دین به‌شمار نمی‌روند.
* سهل انگاری در شناخت منابع دینی عامل انحراف گروه‌های الحادی و التقاطی
آیت الله مصباح یزدی با تأکید بر لزوم استفاده از استدلال منطقی و مطالب متقن در برابر نظریات و فرضیه‌های دانشمندان غربی تصریح کرد: در مباحث و تقابل‌های علمی نباید به آیات متشابه و روایات ضعیف تمسک شود چون در آینده‌ای نه چندان دور از همین آیات و روایات متشابه و ضعیف در برابر ما استفاده خواهند کرد که زیان‌های جبران ناپذیری برای اسلام به همراه خواهد داشت.
عضو خبرگان رهبری با توصیه به دقت در شناخت منابع دینی گفت: منابع دینی باید به خوبی شناخته شوند و سهل‌انگاری در این‌کار باعث انحراف و برداشت‌های نادرست از دین می‌شود، همان‌طور که بسیاری از انحرافات گروه‌های الحادی و التقاطی از نسبت دادن‌های ساده‌انگارانه به دین ناشی می‌شود و باعث خسارت فراوانی شده است.
* علامه طباطبایی و شهید مطهری پیشگامان تحولات معرفت‌شناسانه کشور در قرون اخیر
آیت الله مصباح یزدی با بیان وظیفة سنگین علمی که امروزه بر دوش اندیشمندان مسلمان در حوزه و دانشگاه قرار دارد، آن را سترگ‌تر از وظایف همة علما در طول تاریخ دانست و با اشاره به ضرورت اهتمام به زیرساخت‌های فکری در حوزه معرفت‌شناسی خاطرنشان کرد: در دهه‌های بعد از انقلاب تحولات شگرفی در عرصه معرفت‌شناسی در حوزه‌های علمی کشور رخ داده است که در چند قرن‌ اخیر بی‌سابقه بوده است.
وی افزود: علامه طباطبایی و شهید مطهری از پیشگامان این عرصه هستند که بعد از این بزرگوران رشد قابل ملاحظه‌ای در این عرصه در حوزه‌های علمیه صورت گرفته است.
رئیس مؤسسه امام خمینی با اشاره به این‌که برای تولید علم دینی منابعی بسیار غنی در اسلام وجود دارد، گفت: با این آموزه‌های غنی و یقینی می‌توان برای ایجاد تحول در علوم انسانی کمال استفاده را برد به شرط آن که همان اهتمام و دقتی که در فهم مسائل فقهی از منابع دینی وجود دارد،‌در سایر ابعاد دین بخصوص مسائل اعتقادی و علوم انسانی نیز به‌کار برده شود.

گفتنی است این همایش در تاریخ بیست‌ونهم آذرماه سال جاری (1389/09/29) برگزار شد.

برای دریافت متن و صوت این جلسه اینجا را کلیک کنید!