آشنایى با كوبا(1)
كوبا در دریاى آنتیل و در نزدیكى مدار رأس سرطان واقع شده است. شكل كشیده و باریك آن، این جزیره بزرگ را به یك تمساح شبیه ساخته است. این جزیره از خلیج مكزیك تا گذرگاه وان كشیده شده است، و مساحت آن 524/114 كیلومتر مربع است. جزایر بزرگ و كوچك مجمع الجزایر كوبا نیز در این مساحت به شمار آمدهاند:
جزیره پیتزو، سپس جزایر كوچك مرجانى كایو جزیره اصلى را احاطه كردهاند. شمار این جزایر مرجانى به 1600 مىرسد.
جزیره كوبا بزرگترین جزیره از مجمع الجزایر آنتیل است. طول آن به 1200 كیلومتر مىرسد و بیشترین پهناى آن 145 كیلومتر است.
از ژانویه سال 1976، قلمرو كوبا به 14 ایالت تقسیم شده است. كوبا 5745 كیلومتر ساحل پر پیچ و خم و سازههاى متنوع دارد كه در آن خلیجها، پلاژهاى شنى، مردابها، تشكیلات مرجانى، ریزشها و صخرهها یكى پس از دیگرى به چشم مىخورند.
جمعیت كوبا بر حسب سرشمارى سال 1994، 11064344 نفر است كه در سرزمینى به وسعت 9250 كیلومتر مربع زندگى مىكنند. شیلى با وسعتى هفت برابر كوبا جمعیتى برابر با كوبا دارد.
كوبا طىّ پانصد سال، به سبب موقعیت استراتژیك جغرافیایىاش، فراز و نشیبهاى
1. Cuba
بسیارى را پشت سر نهاده است و اینك نیز، دوران سرنوشتساز دیگرى را سپرى مىكند. در این باره مىتوان پارهاى عوامل را بر شمرد:
الف) رویدادهاى شوروى و تحولات بلوك شرق؛
ب) عدم كارایى و ناتوانى ایدئولوژى ماركسیسم ـ لنینیسم در حل مسائل و مشكلات اجتماعى؛
ج) مجاورت كوبا با مركز لیبرالیسم و كاپیتالیسم (ایالات متحده امریكا)؛
د) شرایط سخت ناشى از تحریم اقتصادى طولانى امریكا علیه این كشور و كاهش كمكهاى اقتصادى بلوك شرق و شوروى سابق.
اما اظهارات و گفتههاى فیدل كاسترو، رهبر كوبا، طىّ سالهاى اخیر، نشان دهنده این مطلب است كه او همچنان به آرمانهاى سوسیالیسم وفادار است.
بنا بر آمار سال 1994، كاتولیكهاى كوبا 40 درصد جمعیت آن را تشكیل مىدهند، و حدود 55 درصد بدون مذهب و 5 درصد هم پیروان سایر ادیان و مذاهباند.
یهودیان در كوبا با اینكه اقلیت ناچیزى هستند، اما فعالیت زیادى دارند. خانه جامعه یهودیان، كتابخانهاى با 13 هزار جلد كتاب دارد، و خدمات این كتابخانه فقط در اختیار یهودیان گذاشته مىشود.
در سال 1990، در دیدار نمایندگان كلیساى مسیحى با كاسترو موافقت شد كه ممنوعیت عضویت مذهبیون در حزب كمونیست به طور داوطلبانه لغو گردد، و از همین زمان اداره خاصى در كمیته مركزى حزب كمونیست براى رسیدگى به مسائل مذهبى ایجاد شد و از سال 1991 عصر جدیدى آغاز گردید؛ به طورى كه آثار آن را مىتوان در مواردى مانند شركت نمایندهاى از سوى شوراى ملى روحانیون كوبا براى اولین بار در كنگره جوانان، و اصلاح لحن قانون اساسى، آنجا كه نسبت به مذهب، موضعى منفى دارد، مشاهده كرد.
در كوبا سه دانشگاه معتبر وجود دارد:
1. دانشگاه هاوانا كه بزرگترینِ آنهاست؛
2. دانشگاه سانتاكلارا؛
3. دانشگاه سانتیاگو.
پس از پیروزى انقلاب اسلامى، میان ایران و كوبا روابط سیاسى برقرار شد، و در آغاز به دلیل حمایت كوبا از مردم انقلابى ایران این رابطه خوب بود، ولى در دوران جنگ تحمیلى، به علت وابستگى كوبا به شوروى، كوبا هم از عراق حمایت سیاسى مىكرد و این امر به روابط دو كشور صدمه زد. بعد از جنگ، بار دیگر روابط سیاسى افزایش یافت و كمیسیونهاى مشترك همكارى فعال شدند.
توجه به نكاتى درباره كشور كوبا خالى از فایده نیست:
1. در كوبا اكثر مردم در فقر مطلق به سر مىبرند، و كوپنى كه دولت ماهانه به آنان مىدهد مكمل هزینههاى زندگى نیست. مردم هنوز حق انتخاب شغل آزاد ندارند؛ نمىتوانند خانه بخرند یا چیزى را مالك شوند؛
2. واحد پول در آن كشور دلار است، و كشورى كه با امریكا مخاصمه چندین ساله دارد اجازه داده است دلار بازار را در اختیار بگیرد؛ چرا كه چارهاى جز این نداشته است، و «پزو» كه واحد پول كوباست، اصلاً اعتبارى ندارد؛
3. در خیابانها به ندرت اتومبیل دیده مىشود، و اكثر مردم با دوچرخه یا حداكثر ماشینهاى فرسوده و قدیمى سفر مىكنند. این موضوع، گویاى عقبماندگى كشور از نظر تكنولوژى است، و در حالى كه اغلب كشورهاى همسایه در رفاه به سر مىبرند، این كشور، 30 سال پس از انقلاب و شعار و تلاش، همچنان گرفتار فقر و عقب ماندگى است؛
4. در كوبا جز یك روزنامه كه با كیفیت بسیار پایین و در چهار صفحه منتشر مىشود، روزنامه دیگرى وجود ندارد، و این امر دلیل بر عدم آزادى مطبوعات است؛
5. تلویزیون تنها از یك كانال برنامههاى قدیمى و غیر جذاب پخش مىكند. این امر
سبب شده است تا طبعا گروهى در صورت امكان از ماهواره استفاده كنند و در نتیجه رسانههاى امریكایى در تغذیه فكرى و اطلاعاتى مردم نقش بارزترى یافتهاند؛
6. بعد از قطع كمكهاى شوروى كارخانههاى مهم تعطیل شده است؛
7. دختران جوان و زنان براى ارتزاق و زندگى بهتر، همكارى و همگامى با توریستهاى خارجى را برمىگزینند، و این امر براى سلامت جسمى و روانى جامعه خطر آفرین شده است؛
8. اگر امروز دروازههاى كشور براى مسافرت به خارج باز شود، بسیارى از مردم خواستار مهاجرت به كشورهاى دیگر هستند و اكثرا تمایل دارند به امریكا سفر كنند. اخبار غرق شدن گروههاى فرارى از كوبا همیشه بحث روز بوده است.
با وجود تمام این نكات منفى، برخى نكات مثبت نیز در این كشور به چشم مىخورد؛ براى نمونه:
1. مسئولانِ كشور، افرادى مردمى هستند؛ به گونهاى كه حتى وزیران با دوچرخه سفر مىكنند. این رفتار حاكمان موجب شده است پنجاه درصد مردم از دولت خود حمایت كنند؛
2. مردم از امنیت خوبى برخوردارند؛
3. سطح دانش مناسب است؛
4. بهداشت در حد مطلوبى است؛
5. مردم كوبا در عین حال كه خواستار رابطه دیپلماتیك با امریكا هستند، همچنان مخالفت خود را با دولتِ مستكبر این كشور حفظ كردهاند.
روز چهارشنبه، پنجم شهریور 1376، مطابق با 1997/08/27 میلادى حضرت آیتاللّه مصباح وارد كشور كوبا شدند و مورد استقبال سفیر وقت، جناب آقاى ادریسى و اعضاى سفارت و برخى مسئولان دولت كوبا قرار گرفتند.
در كوبا مجموعا هشت برنامه ملاقات و سخنرانى براى استاد تدارك دیده شده بود. ملاقاتها در سطح معاون وزیر، وزیر خارجه، وزیر فرهنگ و معاون حزب بود. دیدارهایى نیز با رئیس بیت العرب، مركز برادران عرب زبان و هیئت رئیسه دانشگاه كوبا پیشبینى شده بود.
دانشگاه كوبا یكى از مهمترین دانشگاههاى امریكاى جنوبى است و در زمینه طب و بعضى رشتههاى دیگر علمى در سطح پیشرفتهاى قرار دارد. جلسهاى هم با اعضاى سفارت ایران و سایر مسلمانان برگزار شد كه در آن علاوه بر سخنرانى استاد، دعاى كمیل نیز خوانده شد.
در دیدار با معاون حزب كمونیست كوبا،(1) اىسیدرو گومز، استاد به نفوذ فرهنگامریكایى در جامعه كوبا اشاره كرده، فرمودند: اكنون كه شما دخترها و پسرها را آزاد گذاشتهاید تا با فرهنگ امریكایى رشد كنند و دخترهایتان به عنوان راهنما با امریكاییها مراوده داشته باشند، چگونه انتظار دارید چهل سال دیگر بتوانند به كشور شما خدمت كنند؟
با شنیدن این سخنان رنگ چهره معاون حزب كمونیست، تغییر كرد و چون حرفها را مطابق با واقعیت و بر حق دید، گفت: «من اینها را قبول دارم؛ ولى ما چارهاى نداریم، براى اینكه بتوانیم اقتصادمان را درست كنیم باید این روابط را آزاد بگذاریم تا باعث رشد اقتصادى شود!»
چنین سخنانى حاكى از این حقیقت بود كه ایدئولوژى ماركسیستى به بنبست رسیده است. گرچه فعالیت مسلمانان در این كشور به شدت محدود شده است، با این حال دانشگاهیها از استاد بهگرمى استقبال كردند و براى تبادل استاد و دانشجو و برنامههاى مشترك مطالعاتى و تحقیقاتى اعلام آمادگى نمودند.
یكى از صحنههاى به یاد ماندنى در كوبا، اظهار علاقه و تمایل یك استاد تاریخ
1. Isidro Gomez
دانشگاه كوبا(1) به اسلام و ایران بود. او مىگفت: «همیشه علاقه داشتم درباره چند چیزتحقیق كنم. یكى از آنها اسلام و یكى هم شخصیت امام خمینى است كه به عنوان یك معما براى من مطرح است». وى كه از برجستهترین اساتید تاریخ دانشگاه، و عضو هیئت رئیسه و افراد بانفوذ بود، با دقت خاصى به سخنان استاد گوش مىداد. وى دو بار در برابر استاد زانو زد و اظهار داشت: «شما در قلب من جاى دارید». رفتار و گفتار این استاد تاریخ براى ما شگفتآور بود، به ویژه آن گاه كه زنگى شبیه زنگ كلیسا را به صدا درآورد و گفت: «امیدوارم همانطور كه صداى این زنگ از اینجا به آسمان بلند مىشود، صداى اللّه اكبر و صداى اسلام هم بلند شود». او در پایان این دیدار با حالت التماس از استاد درخواست كرد كه قرآنى به او بدهند، و با سفارش استاد، یك قرآن به زبان اسپانیولى، به ایشان هدیه شد.
1. DR. Delio Carreras