پرسشگرى و كنجكاوى، همزاد بشر و آمیخته با سرشت و فطرت او است. انسان همواره با طرح پرسش و چون و چرا كردن، به دنبال دانستن است و هیچگاه از این خصیصه جدا نبوده و نیست. روح تشنه انسان، همواره در پى كشف مجهولات و برملاساختن رازهاى نهفته و سر به مهر هستى است و پیشرفت و تعالى علمى بشر در گستره تاریخ و جوامع، مرهون همین روح پرسشگرى است. یكى از نقاط اساسى تمایز انسان و حیوان نیز همین است كه انسان پرسشگر است اما حیوان دغدغه چرایى ندارد. در هر حال در این كه كنجكاوى و پرسشگرى، امرى است مطلوب و یك امتیاز براى انسان به حساب مىآید، تردیدى وجود ندارد.
دین اسلام نیز كه تعالیم و دستورات آن مطابق با فطرت صحیح انسانى است همواره این روحیه را تقویت كرده و انسان را به پرسیدن ترغیب نموده است: فَسئَلوا اَهْلَ الذِّكْرِ اِنْ كُنْتُمْ لاَتَعْلَمُون(1)؛ پس از آگاهان بپرسید، اگر نمىدانید. در این رابطه مكتب مترقّى اسلام نه تنها انسان را به پرسشگرى فرا خوانده، كه تقلید كوركورانه و پیروى نابخردانه و جاهلانه را به شدت نكوهش كرده است: وَاذا قیلَ لَهُمْ اتَّبِعوا ما اَنْزَلَ اللّهُ قالوا بلْ نَتَّبِعُ ما الفَیْنا عَلَیْهِ ءَاباءنا اَوَ لَوْ كانَ ءَاباؤُهُمْ لایعقلونَ شَیْئاً ولا یَهْتَدون(2)؛ و چون به آنان گفته شود: «از آنچه خدا نازل كرده است پیروى كنید»؛ مىگویند: «نه، بلكه از چیزى كه پدران خود را بر آن یافتهایم پیروى مىكنیم.» آیا هرچند پدرانشان چیزى را درك نمىكرده و به راه صواب نمىرفتهاند [باز هم درخور پیروى هستند]؟
نظام جمهورى اسلامى ایران نیز كه از تعالیم روحبخش اسلام عزیز الهام مىگیرد و تلاش دارد تا احكام و ارزشهاى اسلامى را احیا و نهادینه نماید، از بدو تأسیس تاكنون همین سیاست را در پیش گرفته و همواره سعى كرده بسترهاى لازم را براى گسترش این روحیه و فرهنگ، به ویژه در میان جوانان، فراهم نماید. اگر به روزها و ماههاى ابتدایى تأسیس نظام اسلامى باز گردیم، مىبینیم كه نظام با ترتیب دادن مناظرههاى علمى و پخش آن از گستردهترین وسایل ارتباط جمعى امروزه، یعنى رادیو و تلویزیون، از همان آغاز عملا این مطلب را به اثبات رسانده است. مناظره آقایان: احسان طبرى، عبدالكریم
1. انبیا/ 7.
2. بقره/ 170.
سروش، فرخ نگهدار و جناب استاد مصباح یزدى كه در اوایل انقلاب و طى چند جلسه طولانى در زمینه نقد ایدئولوژى و اصول ماركسیسم برگزار و از تلویزیون پخش شد، از جمله این موارد است(1).
در راستاى همین سیاست و براى پاسخگویى به پرسشهاى نسل جوان، آگاه، مؤمن، متعهد و اندیشهورز انقلاب، اسلامشناسِ محقق و فیلسوف زمانشناس، جناب استاد محمدتقى مصباح یزدى، چه قبل و چه پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران همواره در میان این نسل پرشور و باشعور حضور یافته و یكى از محورهاى اصلى فعالیتهاى فرهنگى خویش را حشر و نشر با جوانان و پاسخگویى به مشكلات فكرى آنان قرار داده است. در سالهاى اخیر به سبب رشد فزاینده این نیاز، حضرت استاد علىرغم مشغلههاى فراوان و با سنّى بیش از 60 سال، نه تنها این حضور را كم نكردهاند، كه افزایش نیز دادهاند.
با توجه به نیاز مبرمى كه در این زمینه وجود دارد و استقبال كمنظیر و گستردهاى كه از این گونه جلسات استاد مىشود، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمه الله) با چاپ كتاب پرسشها و پاسخها در 4 جلد، بخشى از مهمترین پرسشهاى فكرى نسل جوان امروز در زمینه معارف اسلامى را همراه با پاسخهاى جناب استاد مصباح چاپ و منتشر كرد.
كتاب حاضر در واقع در ادامه همان سیاست انتشار كتابهایى به صورت پرسش و پاسخ است. تفاوتى كه بین مجموعه حاضر و مجموعه «پرسشها و پاسخها» وجود دارد این است كه آن كتابها برگرفته از جلساتى است كه افراد مسایلى را به صورت حضورى از استاد سؤال كردهاند و استاد نیز به آنها پاسخ گفتهاند؛ اما این كتاب در واقع یك جلسه غیرحضورى پرسش و پاسخ با استاد است. روش كار به این صورت بوده كه با توجه به متن كتاب نظریه سیاسى اسلام جناب استاد (ج 1 و 2) پرسشهایى در 8 موضوع طراحى شده و پاسخ آنها به وسیله جمعى از محققان از متن كتاب مذكور تهیه و تنظیم گردیده است.
در پایان لازم مىدانیم از كلیه عزیزان و محققان ارجمندى كه به تهیه و تنظیم این اثر همت گماردند تقدیر و تشكر نماییم.
مركز انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمه الله)
1. این مناظره در قالب كتابى به نام گفتمان روشنگر درباره اندیشه هاى بنیادین تنظیم و به وسیله انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمه الله) به چاپ رسیده است.