این كتاب شامل سلسله سخنرانىهاى استاد در كانون بسیج اساتید دانشگاه علم و صنعت ایران است كه به قلم حج اسلام آقایان محمدمهدى نادرى قمى و سید ابراهیم حسینی تدوین و نگارش یافته و به همت انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمه الله) چاپ و توزیع شده است. جلد اول این مجموعه در سال 1379 و جلد دوم آن در سال 1380 برای نخستین بار چاپ شده است.
به منظور تحكیم ارتباط میان دانشمندان حوزوى و دانشگاهى، در سال هاى اخیر گروهى از اندیشوران آگاه و دلسوز و متعهد دانشگاهى، با هدف انجام فعالیت هاى فرهنگى كانونى تأسیس كردهاند كه از جمله فعالیت هاى آن، برگزارى نشست هاى ماهانه اى بوده است كه با حضور استاد مصباح یزدى برگزار مى گردید. در این نشست ها استاد مصباح درباره موضوعاتى سخن مى گفتند كه اساتید دانشگاهِ میزبان پیشنهاد مى كردند. سازمان دهندگان این نشست ها به لحاظ اهمیت و ارزش علمى این بحث ها در اوضاع كنونى جامعه، اصرار داشتند كه مجموعه سخنرانى هاى استاد، با همان ترتیب، و به مرور چاپ و منتشر گردد. در پاسخ به درخواست آنان، مجموعه این سخنرانى ها در دو جلد به چاپ رسیده و در اختیار همه علاقه مندان قرار گرفته است.
در جلد اول این كتاب، نُه سخنرانى در موضوعات ذیل گنجانده شده است:
جلسه اول و دوم به توضیح و شرح «مسئولیت ها در عرصه فرهنگ» اختصاص یافته است.
در جلسات سوم تا ششم، استاد در زمینه پلورالیسم دینى، مفهوم و مبانى آن، و نیز نقد ادله آن به تفصیل سخن گفته اند.
جلسات هفتم تا نهم به بحث در زمینه مرزهاى جاذبه و دافعه در اسلام، یا به تعبیر دیگر، مدارا و خشونت در اسلام گذشته است. استاد در پایان هر جلسه، جمع بندى و خلاصه اى از بحث ارائه داده اند و در بعضى جلسات به پرسش هاى حاضران پاسخ گفته اند.
در جلد دوم كتاب که با همكارى حجج الاسلام سیدابراهیم حسینى و محمدمهدى نادرى قمى تدوین و نگارش شده، آمده است:
«رابطه متقابل مردم و حكومت از نظر اسلام» در شش جلسه مطرح شده است. در این جلسات، موضوعات ذیل به تفصیل بررسى شده اند: تضایف حق و تكلیف، حق و تكلیف نسبت به خدا، فلسفه وجودى حكومت، رابطه حق و عدل، ملاك تعیین حق از نظر اسلام و مكاتب غربى، اختلاف اساسى اسلام و غرب در ملاك تعیین حقوق، رویكردهاى مختلف در بحث رابطه متقابل مردم و حكومت و بیان رویكرد اسلامى این قضیه، جایگاه مردم و حاكم در اندیشه سیاسى اسلام، مسئولیت مردم و حاكم در برابر خدا در اندیشه سیاسى اسلام، وظیفه حكومت و حق مردم در حكومت اسلامى.
در جلسات هفتم تا دهم با عنوان «ایمان، گوهر دعوت انبیا» این موضوعات بررسی شده است: حقیقت ایمان، رد دو نظریه باطل درباره حقیقت ایمان و بیان نظریه صحیح در این باره، عوامل ازدیاد و تقویت ایمان، متعلق ایمان در آیات قرآن، نقد دیدگاه هاى دیگر در مورد متعلق ایمان، پاسخ به شبهات «تجربه نبوى» و «تفسیر هرمنوتیكى»، اثبات عدم تعارض وحى با علم و عقل، قرآن و نظریه «تكامل انواع»، پاسخ به شبهه «مشكل مجاز و استعاره در قرآن».
گفتنی است، جلدهای اول و دوم این کتاب در سال 1387 در یک مجلد در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» انتشار یافت و تا کنون 3 بار تجدید چاپ شده است.
ترجمه جلد اول این كتاب به زبان عربی با عنوان «المواجهات و التحدیات » منتشر شده است. همچنین این کتاب به زبان اردو نیز ترجمه شده است.