این كتاب مجموعهاى ارزشمند و پربار، برگرفته از سخنرانىها و مصاحبههاى حضرت استاد درباره روحانیت و حوزه میباشد كه با تلاش واحد مجموعه آثار مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره) تدوین و به همت انتشارات آن مؤسسه چاپ و منتشر شده است.
این كتاب در هشت بخش به مباحث ذیل مىپردازد:
بخش اول درباره موضوع اسلام و روحانیت است كه ابتدا در آن به برخى از ویژگىهاى اسلام و از آن جمله اصالت و صلاحیت كامل آن براى تأمین سعادت فردى و اجتماعى انسان اشاره مىشود. سپس لزوم آموختن هرچه بیشتر حقایق اسلام مورد تأكید قرار مىگیرد و آمادگى دنیا براى پذیرش اسلام گوشزد مىشود. استاد در ادامه بر لزوم شناخت و معرفى صحیح اسلام براى جبران تقصیرها و قصورهاى گذشته و پرهیز از كجروىهایى كه احیاناً در معرفى اسلام صورت گرفته، تأكید مىورزند.
در بخش دوم، فلسفه وجودى و جایگاه روحانیت به بحث گذاشته مىشود. در این بحث، مسایلى از قبیل: فلسفه وجودى و ارزش روحانیت و نكاتى كه به رشد و شكوفایى این ارزش كمك مىكنند، جایگاه روحانیت پیش از انقلاب، حوزه و روحانیت پس از انقلاب، و ضرورت حفظ جایگاه روحانیت در میان مردم، مورد بحث و بررسى قرار میگیرد.
بخش سوم درباره وظایف روحانیت سخن مىگوید و بر وظایفى از قبیل شناخت اسلام، شناخت نیازهاى جامعه، تبیین و پاسدارى از اسلام، شرایط لازم براى روحانى، و تبلیغ دین تأكید مىورزد.
در بخش چهارم پیشنهاداتى درباره حوزه مطرح مىشود. ابتدا پیشنهادهاى كلى در مورد وضعیت برنامه و دروس حوزه، وظایف نظام آموزشى حوزه، ضرورت توسعه كمى و كیفى حوزه براى پاسخگویى به مسائل و شبهات بیان مىشود. سپس حضرت استاد در زمینه رشتههاى تحصیلى فقه و اصول، فلسفه و تفسیر توصیههایى مىفرمایند. آنگاه براى رونق بخشیدن به بخش تحقیقات علمى در حوزه، شش پیشنهاد عرضه مىشود، و در نهایت طرح جامع پیشنهادى معظم له براى اصلاح برنامه درسى حوزه در جهت كسب توانایى در پاسخگویى به نیازهاى دینى جامعه و ایفاى رسالت نشر معارف اسلامى در سراسر جهان و نیز به منظور ایجاد تحولات كمى و كیفى در برنامههاى درسى و تحقیقاتى حوزه، مطرح مىگردد.
بخش پنجم در موضوع حوزه و فرهنگ مباحثى درباره حوزه و انقلاب فرهنگى و وظیفه حوزه در قبال تهاجم فرهنگى مطرح مىسازد.
بخش ششم که با عنوان «حوزه و دانشگاه» است، بحثهایى درباره وحدت حوزه و دانشگاه و علل عدم تحقق كامل آن، و نیز درباره مقایسه حوزه و دانشگاه ارائه مىكند.
بخش هفتم از حوزه و كاستىها و خطرها سخن مىگوید، و بالاخره بخش هشتم كتاب به بیان توصیههاى اخلاقى استاد در زمینه خودسازى و تزكیه و تهذیب نفس، اخلاص، ارتباط با خدا و توسل، زهد و سادهزیستى، استفاده از لحظات عمر و اهمیت دادن به تحصیل اختصاص یافته است.