حضرت آیتالله مصباح یزدی ضمن سخنرانی خود که نهمین شب ماه محرم در حسینیه شهدای قم ایراد فرمودند، مساله امتحان را برای تحقق هدف آفرینش ضروری خوانده و حقیقت آن را فراهمكردن زمینه مناسب برای رشد استعدادها و به ظهور و بروز رسیدن مكنونات قلبی انسانها دانستند.
ایشان در این سخنرانی با مروری كوتاه بر مباحث جلسه گذشته، اظهار داشتند: آنانكه ادعای ایمان دارند باید در عمل نیز آن را اثبات كنند و آزمایش شوند تا مشخص گردد چه اندازه راست میگویند.
استاد حوزه علمیه با اشاره به مراتب صدق و كذب و ذكر آیاتی از قرآن در این خصوص افزودند: گاهی انسان ادعایی میكند، اما قلباً هیچ اعتقادی به ادعای خود ندارد و فقط به خاطر مصلحت روزگار و فریب دیگران چنین ادعایی دارد.
ایشان این افراد را مصداق بارز «منافق» دانستند و در ادامه گفتند: قطب مقابل این افراد راستگویان و صدّیقین هستند كه هرچه ادعا كنند، از عمق دل به آن باور دارند و آن را در عمل نیز اثبات میكنند.
استاد مصباح یزدی همچنین با اشاره به آیاتی از سوره بقره درباره ویژگیهای منافقان اظهار داشنتد: آنها فقط به خاطر حفظ جان و مال و برای اینكه در جامعه موقعیتی داشته باشند به دروغ اظهار ایمان میكنند.
ایشان با استناد به قرآن درباره رفتار اجتماعی منافقان فرمودند: آنان وقتی مؤمنین را میبینند با آنها همراهی میكنند؛ ولی در خلوت، مؤمنان را مسخره میكنند و از ایشان برائت میجویند.
حضرت آیتالله مصباح یزدی حد نصاب ایمان را راستی و صداقت در اعتقاد قلبی دانسته و افزودند: حداقل ایمان این است كه انسان اعتقاد داشته باشد هرآنچه از سوی خداست و پیامبر(ص) فرموده درست است و باید به آن عمل كرد.
ایشان ضمن برشمردن بهانههای منافقان، با توجه به آیات قرآن امتحان و آزمایش را ممیز كذب و صدق خوانده و بر عبرت گرفتن از امتحانات گذشتگان برای مصونیت از سقوط و تباهی تاكید كردند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به شباهت زیاد تاریخ بنیاسرائیل به جریاناتی که برای امت اسلامی پیشآمده، اهمیت اطلاع و عبرت گرفتن از داستانهای بنیاسرائیل را گوشزد کرده و با نقل سرگذشت بلعم بن باعورا به عنوان یک از امتحانات فردی بنیاسرائیل افزودند: جا دارد كسانی كه عنوان عالم بر آنها اطلاق میشود از این داستان پند گیرند و مراقب سرانجام خود باشند تا مانند بلعم نباشند که بهواسطه پیروی از هوای نفس و علاقه به زندگی دنیا، در حالیکه میتوانست در شمار انبیا قرار گیرد، آنچنان سقوط كرد كه قرآن او را به سگ تشبیه کرده است.
حضرت آیت الله مصباح یزدی هم چنین درباره آزمایشهای گروهی به داستان گوسالهپرستی قوم بنیاسرائیل در غیاب حضرت موسی اشاره کرده و افزودند اگر ایمان ضعیف و سطحی باشد با اندك تردیدی سست میشود و از بین میرود.
ایشان در پایان افزودند: تا امتحان نباشد رشد و كمال صورت نمیگیرد و از این رو مسلمانان باید خود را برای امتحانات سخت تر آماده كنند.