آیت الله مصباح یزدی: تحول در علم كلام با توجه به شبهات امروز، ضروری است

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به رسالت علم كلام مبنی بر پاسخگویی به شبهات و اثبات حقانیت عقائد اسلام گفت: امروزه با توجه به حجم عظیم شبهات، علم كلام نیاز به تحول دارد.
حضرت آیت الله مصباح یزدی در همایش «تحول در علم كلام» كه روز پنجشنبه 29 بهمن ماه در تالار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد گفت: برای ورود به بحث تحول در علم كلام ابتدا باید معنای تحول و علم كلام را دانست.
وی در بیان انواع تحول در علوم،‌ دو نوع تحول ذاتی و عرضی را از آن جمله دانست و گفت: گاهی در اصل و ماهیت یک علم تحول و دگرگونی ایجاد می‌شود، و گاهی تنها در شكل و كیفیت تنظیم و بیان مطالب.
آیت الله مصباح یزدی نوع سوم تحول در علوم را افزایش مسائل علوم شمرده، گفت: حتی در برخی از موارد به خاطر افزایش مسائل یك علم، علم دیگری را به وجود می‌آورند.
علامه مصباح یزدی ضمن آن‌که تحول در ساختار و شكل علم که ربطی به محتوای علم ندارد را تحول حقیقی ندانست، با اشاره به اینكه وظیفه هر علم اثبات محمولات برای موضوعات مسائل است ادامه داد: برای این كار از یك سری مبادی، مبانی و اصول موضوعه استفاده می‌شود كه باید در علوم دیگری اثبات شوند، و اگر تحولی در اصول موضوعه پیدا شود، منشأ تحول در این علم هم می‌شود؛ که در واقع تحول مبادی، بالاصاله و تحول علم، بالعرض است.
عضو خبرگان رهبری آنگاه با اشاره به اینكه رسالت علم کلام اثبات عقائد و دفع شبهات مربوط به مسائل كلامی است، افزود: علم کلام از ابتدا دارای مسائلی محدود بود که امروز بسیار گسترده شده است.
وی با تأكید بر لزوم تحول در علم كلام، در بیان انواع و ابعاد این تحول افزود: امروزه مسائل و شبهاتی در خصوص عقائد اسلامی مطرح می‌شود كه نمی‌توان برای دریافت پاسخ آنها به كلام سنتی اكتفا كرد، بلكه كلام برای اینكه رسالت خود را انجام دهد، باید متحول شود و مسائل آن افزایش یابد.
علامه مصباح یزدی ادامه داد: همچنین برخی از مسائل مانند مسأله «حال» در كلام سنتی مطرح است كه فایده عملی و نظری نداشته و علم كلام باید از آنها پالایش شود.
حضرت آیت الله مصباح یزدی در ادامه اظهار داشت: بسیاری از تحولاتی كه لازم است صورت بگیرد مربوط به اصول موضوعه و مبادی علم كلام مانند مباحث هرمنوتیك، حقیقت معنا، و قرائات متعدد است كه مربوط به فلسفه یا شاخه‌های آن مانند معرفت‌شناسی است كه زیربنای مسائل كلامی را فراهم می‌کنند، هرچند برخی از این مبادی و اصول موضوعه كه باید در علم دیگری اثبات شوند، در كتب كلامی آورده شده‌اند.
وی تحول در مبادی و اصول موضوعه را مهم‌ترین بخش از تحول در علم كلام دانست و اظهار داشت: بسیاری از این اصول و مبادی که امروزه در مسائل کلامی مورد استفاده قرار می‌گیرند یا از نظر فلسفی و منطقی سست است، و یا شبهه‌ها و مخالفت‌های زیادی درباره آن مطرح است که باید پاسخ داده شود، و برای تحول در کلام باید از اینجا آغاز كرد.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به برخی از مصادیق اصول موضوعه كه باید متحول شود افزود: بسیاری از مسائل كلامی از همان آغاز به صورت جدلی مطرح بوده است، و هر چند روش جدلی در بعضی موارد مانند اقناع خصم مفید است، اما باید متوجه بود كه در چه موارد و ابعادی شیوه جدلی مطلوب است، و در کنار آن باید در اثبات مسائل اساسی بر برهان عقلی تکیه کرد.
این استاد حوزه علمیه گفت: در كلام هم از روش عقلی و هم از روش نقلی استفاده می‌شود و بر این اساس كسانی كه علم را بر اساس روش تقسیم می‌كنند، علم كلام را علم واحدی تلقی نمی‌كنند، و یا اگر بپذیرند علم كلام علم واحدی است باید قبول كنند در آن از روش تلفیقی عقلی و نقلی استفاده می‌شود.
وی با بیان این كه نوع دیگری از تحول در علم كلام به نیاز ما بستگی دارد، گفت: شبهاتی كه امروزه در خصوص عقائد اسلامی مطرح می‌شود، قابل مقایسه با گذشته نیست، پس گنجانیدن مسائل جدید در علم كلام یک ضرورت است، و در غیر این صورت علم كلام نمی‌تواند رسالت خود را انجام دهد.