علامه مصباح یزدی: اسلامی‌سازی علوم انسانی، بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین نیاز نظام اسلامی است.

عضو خبرگان رهبری، اسلامی کردن علوم انسانی را بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین نیاز نظام اسلامی دانست و در توضیح آن گفت: با سقوط نظام شاهنشاهی و سرکار آمدن نظام اسلامی و عوض شدن نهادها، تحولات بسیاری به وجود آمد که البته طبیعی و قابل پیش‌بینی بود، مثل تحولاتی که در امور سیاسی، روابط بین الملل و اقتصاد به وجود آمد. اما نکته‌ای که بسیاری از مردم و حتی خواص نسبت به آن غافل بودند، تحولات فرهنگی بود، حال آن که اساس انقلاب اسلامی، تحول فرهنگی بود و سایر تحولات دیگر نیز ناشی از همین تحول بود.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در مراسم اعطای جوایز برگزیدگان نخستین جشنواره علمی و پژوهشی علامه طباطبائی (ویژه علوم انسانی) با اشاره به این‌که موضوع علوم انسانی از ابتدای انقلاب مورد توجه حضرت امام (ره) و یاران ایشان و مقام معظم رهبری قرار داشته و بارها این مسئله مطرح شده است، اظهار داشت: پیگیری‌هایی نیز در خصوص علوم انسانی صورت گرفته است، اما در مجموع بعد از گذشت نزدیک به چهار دهه، هنوز تا وضع مطلوب، فاصله بسیاری دارد.

آیت الله محمد تقی مصباح یزدی با اشاره به این‌که در زمینه علوم انسانی اسلامی، کمبودهای فراوانی وجود دارد، ادامه داد: مهم‌ترین کمبود‌ها ناشی از میراث دوران منحوس ستمشاهی بود که بنا را بر حذف اسلام از ساخت‌های مختلف زندگی مردم گذاشته بود؛ از طرفی نیز دانشگاه‌های ما تحت تأثیر نفوذ فرهنگ و علوم غربی بود و طبیعتا اساتید دانشگاه نیز علم خود را در دانشگاه‌های غربی به دست آورده بودند و کتاب‌های درسی دانشگاه نیز ترجمه کتب غربی بود؛ لذا در این شرایط حتی اگر کسی حسن نیتی هم داشت، راهی برایش وجود نداشت.

وی با بیان این‌که حوزه‌های علمیه نیز وضع خوبی نداشتند، ادامه داد: در همان دوران ستمشاهی یعنی قریب به هفتاد سال پیش، حوزه‌های علمیه نیز در کمال ضعف خودشان قرار داشتند و بسیاری از حوزه‌ها تعطیل شده بود و حتی مدارس علمیه، تبدیل به انبار کالای برخی بازاری ها، بیمارستان یا نظایر آن‌ها شده بود و خبری از تحصیل رسمی در حوزه‌ها نبود.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به این‌که در سال‌های منتهی به انقلاب به تدریج زمینه‌هایی در حوزه‌های علمیه ایجاد شده بود و وجود بزرگانی چون آیت الله بروجردی به آن رونق داده بود، خاطر نشان کرد: اما کسی که توانست از این زمینه به بهترین وجه بهره‌برداری کند و نقطه عطفی را در تاریخ کشور رقم زده و نظام اسلامی را به وجود بیاورد، امام (ره) بود و خداوند نیز بر سر ملت منت نهاده و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید.

وی با اشاره به این‌که مسئله اسلامی کردن دانشگاه‌ها از همان اوایل انقلاب برای عده‌ای مبهم بود، ادامه داد: برخی گمان می‌کردند که با ساخت مسجد و نمازخانه در دانشگاه‌ها، این امر محقق می‌شود!

وی با اشاره به این‌که برای اسلامی شدن دانشگاه‌ها باید در سه ساحت کار شود، ادامه داد: اولین مرحله تغییر معارف بنیادین علوم غربی و به عبارت دیگر تبیین فلسفه‌های علوم بر مبنای تعریف اسلام از انسان و با توجه به نظام اسلامی است. در واقع تبیین شود که این علوم برای کدام موجود هستند؟ موجودی با حدود 70 سال عمر یا موجودی ابدی؟

این فیلسوف اسلامی با اشاره به دومین ساحتی که باید برای اسلامی کردن علوم انسانی در آن کار شود، ادامه داد: علومی مانند اقتصاد، مدیریت، روان شناسی، جامعه شناسی، سیاست و نظایر اینها، علومی هستند که به ابتکار دانشمندان و با توجه به نیازهای جامعه‌شان و مبتنی بر جهان‌بینی خودشان، به وجود آمده است. طبیعی است که وقتی نظامی اسلامی مبتنی بر اسلام به وجود آمد، باید پایه‌های این علوم بر اساس اسلام شناخته شود و این دومین بخشی است که باید در آن کار شود؛ البته کار در این زمینه، مستلزم صرف هزینه و وقت طولانی است.

وی بخش سوم را تبیین و شناسایی فرمول‌های اجرایی برای اِعمال این علوم در جامعه دانست و ادامه داد: این بخش، در واقع زمانی باید انجام شود که دو بخش قبل از آن، به خوبی و با دقت، به نتیجه رسیده باشد.

وی با اشاره به این‌که برای اسلامی‌سازی علوم انسانی در مقابل انبوهی از مسائل قرار داریم، خاطر نشان کرد: باید کسانی با همت بلند و پشتکار جهادی عهده‌دار چنین کاری شوند؛ البته عده‌ای مشغول به انجام شده و کارهای زیاد و مطلوبی هم انجام داده‌اند، اما تا رسیدن به نتیجه، هنوز فاصله زیادی وجود دارد.

آیت الله مصباح یزدی با اشاره به این‌که یکی از مشکلات اسلامی‌سازی علوم انسانی، نبود متخصص در این زمینه است، ادامه داد: در واقع این راهی بود که قبل از آن، اصلا پیموده نشده بود. اما بحمدالله امروز بسیاری از این مسائل مطرح و حل شده و برخی از آن مسائل نیز در مراحل پایانی است؛ تئوری هایی از همین حجره‌های حوزه‌های علمیه بیرون آمده است که دانشمندان برجسته غربی در مقابل آن خضوع کرده و لب به تحسین آن گشوده‌اند.

وی با تأکید بر لزوم حرکت و تلاش جهادی در این راه، ضمن یادآوری تأییدات و پیگیری‌های مقام معظم رهبری که سبب پیشرفت در کار شده است، افزود: البته در این مسیر موانعی نیز وجود دارد؛ اولین مانع این‌که که قانع کردن اساتید دانشگاه بسیار دشوار بود که حاصل زحمات و تلاش‌های خود را کنار بگذارند و برای علوم انسانی جدید آن هم بر اساس روایاتی مربوط به 1400 سال پیش، دست به کار شوند. البته کم‌کم تناقض علوم انسانی متناسب با فرهنگ الحادی با فرهنگ توحیدی و الهی آشکارتر شد که زمینه را برای متقاعد کردن اساتید، آماده‌تر کرد. بحمدالله امروز این مانع در مورد بسیاری از اساتید برطرف شده و حتی همواره پیگیر هستند که چه تلاش‌هایی در زمینه علوم انسانی شده و می‌شود.

علامه مصباح یزدی اسلامی کردن علوم انسانی را بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین نیاز نظام اسلامی دانست و در توضیح آن گفت: با سقوط نظام شاهنشاهی و سرکار آمدن نظام اسلامی و عوض شدن نهادها، تحولات بسیاری به وجود آمد که البته طبیعی و قابل پیش‌بینی بود، مثل تحولاتی که در امور سیاسی، روابط بین الملل و اقتصاد به وجود آمد. اما نکته‌ای که بسیاری از مردم و حتی خواص نسبت به آن غافل بودند، تحولات فرهنگی بود، حال آن که اساس انقلاب اسلامی، تحول فرهنگی بود و سایر تحولات دیگر نیز ناشی از همین تحول بود.

عضو خبرگان رهبری ادامه داد: هر چند یک سری امور را، مردم به خاطر متابعت از امام (ره) می‌پذیرفتند، اما این مسیر، همیشه نمی‌توانست تداوم داشته باشد، بلکه کار باید از ریشه درست شود و علوم به صورت اسلامی عرضه شود.

وی با بیان این‌که امروزه این علوم به برکت تلاش‌ها و زحمات متعدد و توجه مقام معظم رهبری و عنایات ولی عصر (عج) تا حدود زیادی آماده شده است، خاطر نشان کرد: در واقع نهالی که غرس شده، تبدیل به درخت شده و میوه نیز داده است، اما هنوز وقت چیدن میوه فرا نرسیده و میوه کال است.

آیت الله مصباح ادامه داد: باید برای چند بخش آماده شد و افراد آماده در هر یک از بخش‌ها، شناسایی شده و کارها پیش برده شود. یکی از بخش‌ها شناخت روش تحقیق در این زمینه است؛ یعنی باید موضوع و حکم درست شناخته شوند؛ البته در باب احکام، فقه متکفل بیان آنهاست، اما کار فقه، موضوع‌شناسی نیست، لذا باید موضوع‌شناسی شده و ببینیم در چه موضوعاتی از علوم انسانی، اصطکاک نگرش‌های الهی با نگرش غربی و الحادی وجود دارد و از چه مقوله‌ای است تا روش مناسب برای تحقیق آماده شود.

وی ادامه داد: علاوه بر موضوع‌شناسی و دسته‌بندی موضوعات باید روش‌های کاربردی را شناسایی کرد؛ زیرا روش‌های کاربردی غیر از روش‌های حل مسئله و محتواست و باید بر اساس نیاز‌ها و شیوه اجرا در سیستم، طراحی شوند.

گفتنی است در پایان مراسم از برگزیدگان نخستین جشنواره علمی و پژوهشی علامه طباطبائی با حضور علامه مصباح یزدی، تقدیر به عمل آمد.

این مراسم نهم مهرماه در سالن همایش‌های مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.