علامه مصباح: شرط خدمت به مردم آگاهی‌بخشی و ارائه الگو به آنان است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در دیدار با جمعی از جوانان و فعالان فرهنگی اظهار داشت: در زندگی انسانی مسائل مختلفی وجود دارد که نمی‌توان به سادگی و با توجه به یک بعد، همه انسان‌ها را در یک خط مستقیم به پیش برد؛ چرا که هم انسان‌ها دارای گروه ها، صنف ها، علایق و سلیقه‌ها و روحیات مختلف هستند، و هم شرایط و اوضاع زمانی و مکانی متفاوت است.

علامه محمد تقی مصباح یزدی ادامه داد: لذا نمی توان انتظار داشت با یك حركت، مسیر صحیح به همه نشان داده شود و همه هم در همان مسیر، هدایت شوند. حتی از ابتدای خلقت علیرغم وجود شرایط مشابه و زندگی ساده، یکی از پسران حضرت آدم(ع)، برادرش را به قتل می‌رساند! در دوره هیچ یک از پیامبران نیز چنین نبوده که همه مردم، یک نظر و یک فهم و درک داشته باشند.

وی به عقد اخوت سلمان و ابوذر به فرمان پیامبر (ص) اشاره و خاطر نشان کرد: عقد اخوت نشان می‌دهد که از نظر ایمانی، این دو به هم نزدیک‌تر از سایرین بودند؛ در عین حال طبق روایت، اگر ابوذر به آنچه در قلب سلمان بود علم داشت، او را کافر می‌دانست و می‌کشت! یعنی تا این اندازه درک افراد با یکدیگر متفاوت است.

علامه مصباح یزدی با بیان این که نه تنها نمی توان توقع داشت كه همه افراد جامعه، بلكه نمی توان توقع داشت افراد یك گروه حزب اللهی كوچك، مثل هم بیندیشند، ادامه داد: وحدت به این معنا نیست كه همه یك نحوه فكر كنند، بلكه وحدت در خطوط كلی است كه افراد باید سعی كنند حول محور حق جمع شوند؛ اما عمل به حق ممكن است در اشكال مختلفی باشد.

استاد اخلاق حوزه علمیه با اشاره به این که از نظر روانی، انسان هر کاری را انجام می‌دهد، مصلحت و سعادت خودش را در نظر می‌گیرد، ادامه داد: حتی آن کسی که به دیگران خدمت می‌کند یا برای آرامش وجدان خود است یا برای کسب ثواب الهی برای خود و یا قرب خودش به خدای متعال و کمال خودش؛ البته تفاوت در این است که عده‌ای مستقیما به دنبال لذت خود هستند، اما عده دیگر لذت و کمال خود را در گرو سعادت جامعه و خدمت به جامعه می‌دانند.

وی افزود: می‌توان چنین تشبیه کرد که انسان وقتی می‌خواهد برای دیگران هم کار کند، مانند این است که وجود خود را بزرگ‌تر فرض کرده و جامعه را نیز جزئی از خود می‌داند که سعادت جامعه، در واقع سعادت خود اوست.

وی با اشاره به تأکید اسلام بر خدمت به دیگران، افزود: طبق روایات، کسی که اهتمامی به امور مسلمین نداشته باشد، اصلا مسلمان نیست! لذا برای خدمت به دیگران ابتدا باید خدمت را شناخت. آیا - همان گونه که بسیاری از مردم دنیا معتقدند- خدمت فقط در سیر کردن و پوشانیدن و رفع نیازهای مادی دیگر انسان‌هاست؟ از نظر اسلام، چنین بینشی بسیار محدود است و انسان را در حد یک چهارپا تنزل می‌دهد که تنها باید غذایش تأمین شود.

علامه مصباح با بیان این که از نظر اسلام، رشد واقعی انسان در گرو کمال روحی و قرب به خداوند متعال است، افزود: این نگاه اصلا قابل مقایسه با محدود کردن انسان به امور مادی نیست؛ لذا مهم‌ترین خدمت برای انسان ها، نه خدمت برای بعد حیوانی، بلکه خدمت به انسانیت انسان است.

وی با اشاره به این که خدمت به انسان‌های دیگر دارای شاخه‌های بسیار زیادی است، اظهار داشت: ما توان شمارش این خدمت‌ها را نداریم؛ به قدری ابعاد زندگی انسان زیاد است و شرایط زمانی و مکانی تفاوت می‌کند که نمی‌توان همه این خدمات را احصاء کرد.

آیت الله مصباح افزود: كسی كه می خواهد به جامعه خدمت كند، اول باید انواع خدمت را بشناسد، خدماتی كه اولویت دارد را مشخص كند، و ببیند خودش توانایی انجام كدام خدمات را دارد. چنین نیست كه اگر كسی در رأس جامعه طوری رفتار كرد، همه هم تکلیفی شبیه او داشته باشند؛ بلكه هر كس وظیفه ای دارد.

وی افزود: به عنوان نمونه خدمت برای بهداشت مردم، در شاخه های گوناگونی متصور است، از دندانپزشكی گرفته تا چشم پزشکی و هر کدام از آنها نیز دارای شاخه‌های متعدد هستند؛ لذا باید شخص اولویت‌ها را در نظر گرفته و ببیند كدام خدمت برای مردم مهم‌تر است، و البته این فرد در کدام زمینه می تواند بهتر خدمت كند.

آیت الله مصباح با تأکید بر ضرورت شناخت نیازهای جامعه و دسته بندی آن‌ها و تعیین اولویت‌ها اظهار داشت: البته همین شناخت نیازها و تعیین اولویت‌ها بسیار دشوار است؛ به گونه‌ای که جا دارد افرادی سعی کنند اولویت‌ها را تشخیص دهند تا دیگران را راهنمایی کنند که در کدام زمینه خدمت کنند؛ اما طبیعتا کسانی که بتوانند اولویت‌ها را تشخیص دهند، بسیار اندک هستند.

وی با اشاره به انتخابات و تحلیل افراد نسبت به نتیجه انتخابات اظهار داشت: هر كسی با نگاه و تحلیل خود، نقاط نقص یا قوتی را در انتخابات تشخیص می دهد و اولویتی برای برنامه آینده در نظر می گیرد؛ اما اگر کسی بگوید بزرگترین کمبودها در همه جوامع این است که هدف اصلی از زندگی اجتماعی خود را نمی‌دانند، سخنی به گزاف نگفته است؛ لذا ابتدا باید اهداف جامعه را شناخت.

آیت الله مصباح افزود: یکی از مهم‌ترین خدمت‌ها به جوامع این است که مردم به خودشان شناسانده شوند؛ یعنی مردم بدانند چه هستند و به کجا می‌توانند برسند؛ لذا شرط اول خدمت به مردم آگاهی‌بخشی است؛ همان گونه که اولین کار پیامبران نیز هشدار دادن و آگاهی دادن بود؛ بر همین اساس اگر کسی نداند چرا مردم انقلاب کرده اند، نمی‌تواند نیازها و اولویت‌های جامعه ما را بشناسد و در نتیجه نمی‌تواند خدمتی درخور و شایسته به مردم داشته باشد.

 علامه مصباح دو عامل شناخت و وجود الگو را برای آگاهی دادن و هدایت مردم ضروری شمرد و افزود: خداوند متعال، هم راه رسیدن به سعادت یعنی اسلام را به ما معرفی کرده است، و هم الگوهایی برای ما قرار داده است؛ که اگر نبودند این الگوها، تطبیق مسائل کلی بر مصادیق بسیار دشوار می‌شد.

آیت الله مصباح با اشاره به ویژگی‌های رهبری، اظهار داشت: خداوند متعال به ما ایرانی‌ها نعمتی داده است که سایر جوامع از آن محرومند؛ اما متأسفانه گاهی ناسپاسی می‌کنیم و می‌گوئیم ایدئولوژی اسلام کاربردی ندارد، و باید ببینیم حقوق بشر چه می‌گوید و سخن لیبرالیسم چیست تا به سعادت برسیم!

وی ادامه داد: علاوه بر نعمت اسلام، خداوند الگویی برای ما قرار داده است که دشمنان به عظمت و بزرگی وی اعتراف می‌کنند؛ لذا نباید احساس کمبود داشته باشیم، اما متأسفانه عواملی مانند تبلیغات سوء سبب شده تا نتوانیم از این نعمت‌ها به خوبی استفاده کنیم.

علامه مصباح خطاب به فعالان فرهنگی اظهار داشت: فرض بر این است که جمعی که نظراتشان به هم نزدیک است، دور هم جمع شده اند تا در محدوده فعالیت‌های خود، به جامعه خدمت کنند؛ و در این جا دو آسیب مهم و متضاد وجود دارد؛ یکی افزاط در تخصص گرایی و برکنار دانستن خود از دیگر مسائل، و دیگری تفریط در تخصص و ورود همه در همه زمینه‌ها. افراط در تخصص یعنی این که انسان بگوید تخصص بنده فقط در یک زمینه است و در هیچ زمینه دیگری فعالیت نخواهم داشت؛ طبیعتا این آسیب است، چرا که هیچ انسانی نمی‌تواند خود را در یک بعد منحصر کند؛ از سوی دیگر نمی‌توان تخصص را نادیده گرفت و در همه زمینه‌ها و ابعاد به شکل جدی ورود پیدا کرد؛ چرا که نه وقت انسان و نه معلومات انسان، این اجازه را نمی‌دهد.

آیت الله مصباح با تأکید بر لزوم توجه به اولویت‌ها، افزود: از آنجا که انسان دارای ابعاد مختلف است، باید به همه ابعاد توجه داشته باشد؛ به این صورت که آن چه در تخصص اوست را به عنوان شغل خودش قرار داده، روزانه 6 تا 8 ساعت را به آن اختصاص می‌دهد؛ در عین حال در ابعاد دیگر نیز فعالیت می‌کند و مثلا آگاهی دینی وسیاسی خود را افزایش می‌دهد.

وی با اشاره به جمع فعالان فرهنگی اظهار داشت: یافتن یك دوست بسیار نعمت بزرگی است؛ چه رسد به این كه جمعی حاصل شود؛ لذا شما باید قدر این گروه تان را بدانید و وقتتان را صرف كارهایی كنید كه اولویت جامعه است و البته کاری باشد که شما در آن تخصص داشته و قادر به انجام آن هستید، و از ورود به كارهای دیگری که مانع این كار اولویت دار می‌شود بپرهیزید.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به ضرورت اولویت‌بندی کارها و مسائل، اظهار داشت: این که مقام معظم رهبری بر اصلی و فرعی کردن مسائل و در نظر گرفتن مسائل اصلی تأکید می‌کنند، یک مسأله کاملا عقلائی است و برای این است که کارها، علمی و بر اساس اولویت و نیاز جامعه، انجام بگیرد.

آیت الله مصباح در بخش دیگری از سخنانش در پاسخ به درخواست برخی از حاضرین اظهار داشت: باید توجه داشت که نمی‌توان با توده مردم با زبان فلسفی سخن گفت؛ یکی از عوامل جذابیت و تأثیر سخن امام (ره) هم این بود که با زبان مردم و بسیار ساده سخن می‌گفت؛ به همین دلیل است که قرآن نیز گاهی با زبان جدل – و نه استدلال – با مردم سخن گفته است؛ چرا که مهم این است که مخاطب آن را درک کند و متوجه شود. از همین رو باید از ابزار مناسب برای هر مخاطب استفاده کرد.

علامه مصباح یزدی افزود: بنده در طول تاریخ – بعد از معصومین (ع) – رهبری به جامعیت حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری سراغ ندارم؛ شاید افرادی در یک جهتی از آن‌ها بالاتر باشند، اما با این جامعیت وجود ندارد؛ این جمله را هم نه از روی مبالغه و تعارف بلکه از سر صداقت عرض کردم، و لذا باید قدردان این نعمت عظیمی که خداوند به ما عطا کرده است، باشیم.

آیت الله مصباح افزود: ما نمی گوییم رهبری معصوم است، ولی نه تنها از نظر شرع، بلکه از نظر عقلی هم تبعیت از رهبری امری لازم است؛ حتی در زمانی كه فرد گمان كند كه رهبری اشتباه می كند، مصلحت جامعه این است كه مطیع رهبری باشد؛ همان طوری كه اگر فرمانده مسیری را مشخص كرد و فردی می داند این تصمیم اشتباه است، صلاح در تبعیت است، وگرنه اگر هر كسی بر اساس فهم خود عمل كند دیگر لشگری بر جای نمی ماند!

وی در پایان در جمع بندی سخنان خود افزود: باید اهداف جامعه – اعم از مادی و معنوی - را در چارچوب اهداف دین در نظر بگیریم، و در هر زمان ببینیم كدام اهمیت بیشتری دارد و اولویت‌ها كدام است، و ما نیز قادر به انجام کدام یک از این اولویت‌ها هستیم؛ سپس با آگاهی دادن به مردم به شیوه قابل درک برای آنها، در این مسیر گام برداریم.

گفتنی است دیدار علامه مصباح یزدی با جمعی از فعالان فرهنگی، 15 تیرماه سال جاری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.