این کتاب حاصل سلسله گفتارها و درسهای اخلاق حضرت استاد درباره مناجات خمس عشره حضرت امام سجاد علیهالسلام است که به صورت جداگانه به شرح و بررسی هریک از مناجاتها میپردازد. این نوشتار که در دو مجلد و 63 گفتار سامان یافته توسط حجتالاسلام والمسلمین کریم سبحانی تدوین و نگارش و به همت انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر شده است.
این کتاب در 27 گفتار به تشریح و بررسی مناجاتهای نهم تا پانزدهم از مناجات خمس عشر میپردازد. شرح مناجات محبین با بیان جایگاه محبت و انس با معبود، مفهوم و اقسام ولایت الهی، رضایت به قضا و قدر الاهی، بندگی و عبادت نزد اولیای خدا و روابط خاص خداوند با دوستان خود، 7 گفتار ابتدایی جلد دوم این کتاب را به خود اختصاص داده است.
مفهوم وسیله در آموزههای دینی، وسیله توسل به خداوند از منظر ائمه اطهار(علیهمالسلام)، فقر ذاتی انسان و نیاز همیشگی او به خداوند، راهکار درک نیاز به خداوند، بایستههای معرفتی خواندن دعا و مناجات و درخواستهای متعالی امام سجاد (علیهالسلام) از خداوند از موضوعاتی است که در ذیل شرح و توضیح مناجاتهای متوسلان و مفتقرین آمده است.
در ادامه، مناجات عارفان با بررسی مباحثی چون: مراتب و اقسام شناخت، عجز از شناخت خداوند متعال در آموزههای دینی، معنای علم حضوری به ذات خداوند و عدم امکان شناخت کنه حقتعالی، آثار عشق و محبت به خداوند و ارتباط دوسویه محبت و معرفت، توضیح داده شده است.
عظمت ذکر خدا و ناتوانی انسان از انجام بایسته آن، بررسی حقیقت نفس و قلب و عقل، راهکارهای تقویت یاد خدا و استمرار آن، حقیقت لذت، ارتباط ذکر با عواطف و احساسات و تحلیل فلسفی و روانشناختی تسکین روح با ذکر خداوند، از سرفصلهایی است که در ذیل شرح مناجات الذاکرین به آنها پرداخته شده است.
شرح و بررسی مناجاتهای معتصمین و زاهدین در گفتارهای پایانی جلد دوم از کتاب سجادههای سلوک به رشته تحریر درآمده است. مفهوم اعتصام، ضرورت استمرار توجه و اعتصام انسان به خداوند، عوامل عصیان و تباهی دنیا، ضرورت تشخیص دنیای نکوهیده و دنیای پسندیده، تبیین چیستی مکر و فریب دنیا، تجلی روح توحید در رفتار دوستان خدا و راهکاری کاستن از توجه به دنیا از مباحث مطروحه در دو مناجات باقیمانده است.