تبیین روش تفسیر قرآن به قرآن

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی ، رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در همایش ملی روش تفسیری علامه طباطبائی، این مفسر ارزنده را شخصیتی استثنائی خواند و با اشاره به سخن شهید صدوقی گفت: اگر علامه طباطبائی از حوزه علمیه قم حذف شود، امتیازی برای حوزه علمیه قم باقی نمی ماند.
علامه محمدتقی مصباح یزدی در ادامه با بیان نمونه هایی گفت: باید مراد علامه را از روش تفسیر قرآن به قرآن را فهمید و دانست آیا مراد ایشان این است که برای تفسیر قرآن به هیچ علمی، شاهدی و یا کلام ائمه(ع) نیازی نیست و بدون استفاده از سایر علوم و تنها با خود قرآن می توان قرآن را تفسیر کرد یا مقصود ایشان مطلبی عمیق‌تر است.
وی افزود: مسلما علامه ادعا ندارند که وقتی قرآن مسائلی مانند صلاة، ذوالقرنین، یأجوج و مأجوج، اصحاب کهف و... بیان می کند، احکام و جزئیات همه آنها بدون رجوع به علوم دیگر به وسیله خود قرآن قابل فهم است.
عضو خبرگان رهبری ادامه داد: برای فهم کلام متکلم باید شواهد و قرائن حافّ بر کلام را شناخت و فهم کلام علامه هم استثنا نیست. علامه طباطبائی زمانی تفسیر قرآن به قرآن را مطرح کرد که تفسیر قرآن به روش توجه به بطون، تفسیر از راه علوم اعداد، تفسیر قرآن بوسیله تطبیق داده های قرآنی بر علوم تجربی، و تفسیر به معنای اکتفا به روایات ائمه(ع) مطرح بود.
عضو خبرگان رهبری تفسیر را به معنای بیان مراد متکلم از ظاهر سخنان وی دانست و اظهار داشت: بدیهی است اگر کسی بخواهد سخن متکلمی را بشناسد، باید ادبیات، لغت، صرف و نحو و قواعد بلاغت آن زبان را بشناسد و لذا احتیاج تفسیر قرآن به این موارد امری مفروض بوده و از ضروریات است که علامه طباطبائی هرگز این احتیاج را انکار نمی کند.
وی با اشاره به نمونه‌هایی ادامه داد: هم‌چنین گاهی در هنگام تکلم، قرائنی وجود داشته که امروز از آن خبری نیست، لذا باید برای این‌گونه موارد با علم تاریخ نیز آشنائی داشت.
این استاد فلسفه و تفسیر با بیان اینکه برای تفسیر و فهم مراد متکلم باید قرائن حافّ بر کلام شناخته شود، اظهار داشت: احتیاج به علومی که این قرائن را به ما نشان دهند در تفسیر قرآن ، امری طبیعی و مفروض است.
علامه مصباح یزدی با اشاره به اینکه تفسیر تنها اکتفا به کلام معصوم (ع) برای شناخت قرآن نیست، اظهار داشت: قرآن برای همگان نازل شده و گاه مشرکین و اهل کتاب را خطاب قرار داده است ، که اگر چنین باشد مشرکین نیز باید برای فهم کلام به معصوم رجوع می‌ کردند که چنین نبوده است، بلکه قرآن به گونه‌ای نازل شده که قابل فهم برای مخاطب باشد.
وی همچنین خاطر نشان کرد: وقتی قرآن مطلبی را بیان می کند، گرچه برای مخاطب قابل فهم است، اما بدین معنا نیست که همه مصادیق و جزئیات آن را نیز بیان کند. مثلا وقتی قرآن صلاه را بیان می کند، اصل آن که نیایش است، برای همگان روشن و قابل فهم است، اما قرآن در مقام بیان تبیین احکام و ویژگی های صلاة نیست.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه بطون و تأویل ربطی به تفسیر ندارد، خاطر نشان کرد: در همه علوم علاوه بر مسائلی که به طور قطع به اثبات رسیده اند، مسائلی وجود دارد که ظنی بوده و گاه اختلافاتی بین صاحب نظران در آن وجود داشته است، مانند علم فقه که گاه دونظر کاملا متفاوت نسبت به یک مسأله ارائه می شود، لذا هیچ کس توقع ندارد، نظری داده شود و آن نظر آخر بوده و کسی بعد از آن نظر ندهد.
ایشان افزودند: حضرت علامه طباطبائی که روش تفسیر قرآن به قرآن را مطرح کردند، چنین ادعایی نداشتند که آنچه با توجه به این روش توسط ایشان بیان شده، کامل بوده و همه ابهامات آن رفع شده و هیچ خلافی در آن نباشد، بلکه نکته اساسی مورد توجه ایشان این بوده است که روش تفسیر، با روش عرفان، کلام، فلسفه و علوم تجربی یکی نیست، بلکه بهترین روش برای فهم کلام متکلم حکیم، استفاده از کلام خود وی برای فهم کلام اوست، و این بدین معنا نیست که برای فهم و تفسیر قرآن هیچ احتیاجی به روایات ائمه(ع) و ادبیات عرب وجود ندارد.
گفتنی است همایش ملی مبانی و روش تفسیری علامه طباطبائی 14 اردیبهشت ماه سال جاری در تالار همایش‌های موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.

برای دریافت متن و صوت این جلسه اینجا را کلیک کنید!