علامه مصباح یزدی: امام (ره)، اسلام را با جامعیتش به ما آموخت

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار آیت الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در جمع طلاب مدرسه علمیه رشد، با اشاره به این که امروزه حوزه‌های علمیه از لحاظ کمیت و کیفیت پیشرفت چشمگیری داشته‌اند ادامه داد: اما حوزه علمیه، کمبودهایی دارد که البته کوچک و قابل اغماض هم نیست.

آیت الله مصباح یزدی در توضیح کمبودهای مربوط به حوزه، به مقدمه‌ای اشاره و خاطر نشان کرد: تاریخ و تجربه نشان داده و قرآن نیز تصریح کرده است که همواره بین افراد درباره دین، اختلافاتی وجود داشته است. آیات قرآن تصریح می‌کنند که اختلاف در دین، نه به وسیله مردم عادی و بی سواد، بلکه توسط علما و کسانی که به کتب آسمانی علم داشتند، به وجود آمده است و دلیل آن هم زیاده‌خواهی، ستم و قانع نبودن به حق خود بوده است.

وی با بیان این که این آیات قرآن هشداری جدی و تکان دهنده است، افزود: لذا کسانی که در وادی علم وارد شده و قرار است مسئولیت تعلیم و تعلم جامعه را بر عهده گیرند، بسیار باید مراقب باشند.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به این که دین یک مجموعه نظام‌مند و اندام‌واره است که هر چند دارای اجزاء و احکام متفاوتی است، اما در مجموع یک واحد را تشکیل می‌دهد، ادامه داد: در واقع اجزاء دین، باهم رابطه دارند و در یک دیگر تأثیرگذارند و نمی‌توان هر بخش از دین را به صورت مستقل و جدا از سایر بخش‌ها فرض کرد.

استاد تفسیر قرآن کریم با اشاره به آیه‌ای از قرآن کریم، اظهار داشت: عده‌ای قرآن را «عضین» قرار داده و آن را جزء جزء کرده‌اند، نه به این معنا که قرآن را پاره کرده باشند، بلکه مراد این است که آن‌ها دین و قرآن و احکام الهی را به صورت جامع نگاه نکرده‌اند، بلکه تنها به بخشی توجه و نظر کرده‌اند که با هوی و هوس‌شان منافات نداشته است. بر اساس صریح آیات قرآن، برخی از امت‌ها، پیامبرشان را – که احکامی مخالف با میل آنها آورده بود – می‌کشتند، در حالی که به وی ایمان آورده بودند! همان گونه که عده‌ای پیامبر اسلام (ص) را قبول کردند، اما نه تنها به سفارش وی در مورد ذوی القربی عمل نکردند، بلکه آن‌ها را به شهادت رساندند.

وی با طرح این سؤال که چگونه علما سبب اختلاف در دین می‌شوند، افزود: از طرفی، فراموش کردن و یا به فراموشی سپردن بخش‌های مختلف قرآن که با هوی و هوس آن‌ها سازگاری ندارد و از طرفی داخل کردن آنچه در دین نیست به عنوان دین و یا تفسیرهای افراطی از یک بخش دین، سبب می‌شود تا در دین اختلاف به وجود بیاید. این جزئی‌نگری به دین و وارد کردن بخشی به دین که در دین وجود ندارد را در ادبیات امروز التقاط می‌گویند و همین التقاط مهم‌ترین عامل اختلاف در دین است.

این استاد اخلاق حوزه علمیه با اشاره به لزوم نگاه به دین به صورت جامع اظهار داشت: البته توقع این که فردی در تمام بخش‌های اسلام، متخصص شود، نیز توقع بی‌جایی است و می‌دانیم که مجموع معارف قرآن را جز ائمه (ع) نمی‌دانند و اولویت دادن به برخی بخش‌ها نیز سبب بخش بخش شدن دین و جزئی نگری به دین می‌شود؛ لذا باید راهکاری در این زمینه اندیشیده شود.

وی با اشاره به کمبود حوزه‌های علمیه در این زمینه اظهار داشت: این مسأله هنری است که سیاست‌گذاران حوزه علمیه باید بر عهده بگیرند و متأسفانه این کار انجام نگرفته یا حداقل کامل انجام نشده است. لذا برنامه ریزی برای آموزش طلاب باید این گونه باشد که طلبه در یک دوره در یک سطح نازل، مجموع معارف قرآن را یاد بگیرد‌ و در دوره بعد، مجموع معارف قرآن را در سطح بالاتر و عمیق‌تری یاد بگیرد و در دوره سوم به صورت تخصصی به بخش‌های اولویت‌دار بپردازد.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به این که البته باید اذعان داشت که برگزاری کلاس‌های تفسیر ترتیبی قرآن بسیار زمان‌بر است، ادامه داد: اولین قدم رسمی برای درس تفسیر قرآن توسط علامه طباطبائی برداشته شد؛ علیرغم این که اسباب لازم فراهم بود که به کار تفسیر علامه، سرعت می‌بخشید، اما تفسیر ایشان، 20 سال زمان برد؛ امروز هم که علامه جوادی آملی – که البته برای ما افتخار است در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که چنین عالمانی حضور دارند – بیش از 20 سال است که تفسیر قرآن را شروع کرده‌اند و هنوز اندکی بیش از نیمی از قرآن را تدریس کرده‌اند. لذا صرف وجود یک درس تفسیر در حوزه باز هم خطر جزئی‌نگری به احکام را رفع نمی‌کند و بار حوزه را به منزل نمی‌رساند.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به فعالیت‌های بخش آموزش مؤسسه در راه حق که امروز به مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تبدیل شده و مورد حمایت مستقیم امام خمینی (ره) قرار گرفته بود، اظهار داشت: راه دیگری برای تفسیر قرآن به تجربه گذاشته شد تا مجموعه قرآن به صورت دسته بندی شده، ارائه شود تا به این اندازه، زمان‌بر نباشد و از این رو خطر تجزیه قرآن و غافل شدن از بخش‌هایی از معارف قرآن، حتی المقدور به صفر نزدیک شود. البته باید مراقبت شود تا تفسیر به رأی نشود، و بدعت و انحرافات وارد نشود.

وی با اشاره به یکی از مواردی که مبتلا به بوده و جزئی‌نگری به دین محسوب می‌شود، ادامه داد: غفلت از وظایف اجتماعی اسلام و توجه به عبادات فردی، از جمله مصادیق جزئی‌نگری و نبود نگاه جامع به دین است. هر چند عبادات فردی بسیار مهم است، اما بخش مهمی از احکام اسلام را احکام اجتماعی شکل می‌دهد.

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با اشاره به این که هر چند به خاطر حمایت‌های امام (ره) از این مؤسسه، مدیون ایشان هستم، اما قطعا دیگر طمعی برای تملق‌گویی از امام (ره) ندارم؛ ادامه داد: لذا این مطلب را با اعتقاد و از سر صدق می‌گویم که بینی و بین الله در طول تاریخ 1400 ساله اسلام، کمتر کسی مثل امام (ره) می‌توانیم بیابیم که نیمی از اسلام را زنده کرده باشد.

وی با اشاره به این که امام (ره)، اسلام را با جامعیتش به ما آموخت، خاطر نشان کرد: امام (ره) برای عمل کردن به جامعیت اسلام ابتدا از درس شروع کرد و این نوع نگاه را در ذهن طلاب جوان روشن کرد و حتی در درس از مثال‌های اجتماعی استفاده می‌کرد. لذا امام (ره) ابتدا فکرش را در حوزه روشن کرد و بعد حرکت را در جامعه شروع کرد و همان جوان‌ها و شاگردانش – به تعبیر مقام معظم رهبری - افسران این جنگ نرم شدند و زندان، تبعید و شکنجه را به جان خریدند و حتی به شهادت رسیدند تا این نظام پیروز شد. از این رو اگر نبود آن حرکت امام (ره)، امروزه احکام اجتماعی اسلام، جزء دین تلقی نمی‌شد.

استاد اخلاق حوزه علمیه اظهار داشت: اولا نباید به دین یک جانبه‌نگر باشیم و از طرف دیگر، توسل به وجود مبارک اهل بیت (ع) و امام زمان (عج) را نیز نباید فراموش کنیم، چرا که همین توسل، ضامن کار ماست تا بتوانیم در راه صحیح قرار بگیریم و در راه شناخت دین به صورت کامل و جامع قرار گیریم.

گفتنی است دیدار طلاب مدرسه علمیه رشد با علامه مصباح یزدی، 28 دی ماه سال جاری در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.