علامه مصباح : واقعه عاشورا، ناشی از بی‌توجهی مردم به احکام اجتماعی اسلام بود

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در دیدار با جمعی از مربیان و فعالان ستاد امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با اشاره به وجود ابهام‌هایی در خصوص امر‌به‌معروف و نهی‌ازمنکر و اختلاف در روش‌های انجام این فریضه و بحث‌های نظری مربوط به آن، اظهار داشت: این گونه ابهام‌ها، منحصر در مسئله امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر نیست؛ بسیاری از احكام اسلامی مورد بی‌مهری قرار گرفته است و آن‌گونه که باید نه در تحقیق، حقشان ادا شده، و نه در عمل؛ البته شاید این بی‌مهری‌ها بیشتر در مسائل اجتماعی اسلام بوده است.

آیت‌الله مصباح یزدی یکی از علت‌های بی‌مهری به مسائل اجتماعی اسلام را حکومت‌های ظالمی دانست که بر سر کار بوده‌اند، و ادامه داد: حتی در زمان پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله و بعد از رحلت ایشان، کارهایی انجام شد که مسائل اجتماعی اسلام را به حاشیه راند. واقعه عاشورا نیز ناشی از بی‌توجهی به احکام اجتماعی اسلام بود و افرادی به عنوان خلافت پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله، کارهای خطرناکی انجام دادند که حتی دشمنان نیز از عهده آن برنمی‌آمدند. امروز نیز نوادگان بنی‌امیه و بنی‌عباس وجود دارند و راه آن‌ها را ادامه می‌دهند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اختلافات موجود بین فهم و رفتارهای افراد، اظهار داشت: در بین اصحاب پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله حضرت سلمان، ابوذر و مقداد بسیار ممتاز بودند، اما در عین حال همین سه نفر رفتارهای متفاوتی داشتند؛ مثلاً در رفتارهای جناب سلمان درگیری با حکومت‌های وقت به چشم نمی‌خورد؛ اما جناب ابوذر به شدت با شخص خلیفه برخورد می‌کرد و این مخالفت به جایی رسید که ایشان را تبعید کردند. شناخت و درک این مسائل، احتیاج به تفسیر جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه دارد.

وی با بیان این که یکی از مشکلات جامعه اسلامی، این است که برخی از مسائل هنوز از نظر فکری، کاملاً حل نشده است، ادامه داد: فی‌الجمله می توان گفت وظایف اشخاص، با توجه به موقعیت‌های اجتماعی‌شان فرق دارد. در واقع هدف یکی است، اما رفتارها متفاوت است و حتی گاهی در ظاهر با هم تضاد دارند؛ اما این تضاد به خاطر موقعیت‌های آنان است، نه به خاطر اختلاف در شناخت و هدف.

آیت‌الله مصباح یزدی با تأكید بر این‌که با توجه به موقعیت‌های اجتماعی افراد، وظایف آنها نیز با هم متفاوت است، اظهار داشت: گاهی نیز تفاوت در رفتار ناشی از اختلاف در فهم است؛ همان‌طور که گاهی دو نفر از یک سخن، دو برداشت متفاوت می‌کنند.

وی با اشاره به قسم سوم اختلاف در رفتار افراد، خاطر نشان كرد: گاهی کسانی نمی‌خواهند فهم دقیقی از یك مسئله داشته باشند؛ یعنی چون مسئله‌ای را دوست ندارند، نمی‌خواهند آن را بفهمند و به دنبال آن نمی‌روند. این است که در عمل، به لوازم آن نیز پایبند نیستند و این امر سبب اختلاف در رفتار می شود. بنابراین نباید توقع داشته باشیم، همگان همان‌گونه بفهمند که ما فهمیده‌ایم.

استاد فلسفه و تفسیر حوزه علمیه قم با اشاره به این‌که برای کم کردن آثار سوء این اختلافات، باید آگاهی خودمان را بالا ببریم و به هیچ حدی از شناخت، قانع نشویم، ادامه داد: متأسفانه علیرغم کارهای انجام شده، در زمینه امربه‌معروف و نهی‌از‌منکر نیز کمبود شناخت و کمبود پژوهش وجود دارد. این کمبود، در مسائل مهمی مانند ولایت‌فقیه نیز وجود دارد. علی‌رغم این‌که ولایت‌فقیه یکی از مسائل مهم اجتماعی اسلام است. باید توجه داشته باشیم که یک فعالیت مهم و نسبتاً درازمدت، کار در زمینه شناخت است و در کنار ترویج امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر عملی، باید این کار نیز در دستور کار قرار گیرد.

وی ادامه داد: هم‌چنین باید شناخت در زمینه امر‌به‌معروف و نهی‌ازمنکر را از راه‌های مختلفی هم‌چون بحث و گفت‌وگو، برگزاری مسابقه بین جوانان و نوجوانان و راه‌های مختلف دیگر ترویج دهیم.

آیت‌الله مصباح یزدی اشتراک لفظی را از اموری دانست که در تحقیق درباره امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر باید مورد توجه قرار گیرد، و گفت: به عنوان نمونه، در رساله‌های عملیه برای امر‌به‌معروف و نهی‌از منکر شرایطی از جمله احتمال تأثیر و عدم خوف ضرر ذکر شده است. روشن است که این امربه‌معروف با امربه‌معروف و نهی‌از‌منکری که حضرت اباعبدالله‌علیه‌السلام انجام داد و در زیارت وارث نسبت به آن شهادت می دهیم، متفاوت است. آیا ما شهادت می‌دهیم که ایشان فریضه امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر به معنای تذکر دادن، بدون خوف ضرر و شرایط مذکور دیگر كه در رساله عملیه آمده، را انجام داده‌اند ؟! یا امر به معروف دیگری مدنظر ایشان است که باید انجام شود، حتی اگر به شهادتشان منتهی شود؟

وی ادامه داد: باید روشن شود كه در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، خوف ضرر ساقط کننده وظیفه است، یا باید تا پای فدا كردن جان پیش رفت؟ اگر این‌ها دو نوع امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر هستند، وظیفه ما انجام کدام‌یک است؟

آیت‌الله مصباح یزدی با بیان این‌که عنوان امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر، مفهومی تشکیکی است، ادامه داد: مرتبه‌ای از آن، واجب، و مرتبه‌ای از آن مستحب است؛ مرتبه‌ای دیگر در شرایطی خاص، واجب، و مرتبه‌ای برای اشخاص خاص واجب است. از این‌رو اگر برای امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر در امور ساده، خوف از ضرر یا احتمال عدم تأثیر داشته باشیم، انجام آن لازم نیست؛ اما اگر اصل اسلام در خطر باشد، تا پای فدا كردن جان هم باید پیش رفت. بر همین اساس بود که امام راحل(ره) در اولین سخنرانی‌ها و بیانیه‌هایشان فرمودند که این کار واجب است، ولو بلغ ما بلغ.

وی با اشاره به تأثیر اختلاف موقعیت افراد در انجام وظایف اجتماعی، اظهار داشت: یکی از دغدغه‌های قشر مؤمن و انقلابی نیز به همین مسئله برمی گردد؛ برای مثال، از طرفی امربه‌معروف و نهی‌از‌منکر حتی نسبت به مسئولان واجب معرفی می‌شود، و از سوی دیگر رهبری بر لزوم وحدت تأکید می کنند؛ این است که ممكن است كسانی متحیر شوند که بالاخره چه باید بکنند. در این‌جا افراد نسبت به چنین بیاناتی چند دسته‌ می‌شوند؛ کسانی هستند که با شنیدن این سخنان، شانه از زیر بار تکلیف خالی می‌کنند و این سخنان را بهانه‌ای برای رفع تكلیف از خود قرار می‌دهند؛ بدتر از این گروه، کسانی هستند که این سخنان را وسیله‌ای برای تضعیف رهبری قرار می‌دهند و می‌گویند سخنان رهبر با هم تضاد دارد.

آیت‌الله مصباح یزدی با بیان این‌که گاهی ما وظایفی داریم که ناخودآگاه از آن غفلت می‌کنیم، ادامه داد: گاهی در شرایطی خاص، مفاسدی بر انجام برخی تکالیف مترتب می‌شود، یا زمینه سوء‌استفاده خاصی از آن فراهم می‌شود؛ در چنین شرایطی کسی که می‌خواهد تکلیفش را انجام دهد، باید بتواند مصداق اهم و مهم را بشناسد و مصلحت مهم را فدای مصلحت اهم کند. از این‌رو در زمانی که برنامه دشمنان اسلام و نظام اسلامی، ایجاد تفرقه بین گروه‌های مختلف، از شیعه و سنی گرفته، تا قومیت‌های گوناگون و ایجاد اختلاف بین مردم و دولت است، دوراندیشی رهبری اقتضا می‌کند كه جامعه را به گونه‌ای راهنمایی کنند که دشمنان فرصتی برای رسیدن به هدفشان پیدا نكنند؛ به عبارت بهتر، تکلیف نهی‌ازمنکر از بین نرفته، بلکه باید به گونه‌ای انجام شود که سوژه به دست دشمنان ندهد.

وی افزود: در شرایط عادی، انتقاد آزاد و بی‌باکانه اشکالی ندارد، اما در شرایطی که دشمن تمام تلاش خود را برای ایجاد اختلاف بین مردم و نظام می‌كند، نباید انتقادات به گونه‌ای مطرح شود که مصلحت اهم فدا شده، و دشمن از آن خوشحال شود.

علامه مصباح یزدی خاطر نشان کرد: هم‌چنین گاهی رهبری از برخی مسائل یا افراد حمایت‌هایی انجام می‌دهند، در حالی که می‌‌دانیم از برخی از آنها رضایت کامل ندارند؛ اما این امر مربوط به مصادیق خاصی است که رهبری می‌دانند كه اگر این حمایت نباشد، مفاسدی به بار می‌آید. از این‌رو با دوراندیشی، جلوی مفاسد و ضررها را می‌گیرند. اصلاً یکی از فلسفه‌های مهم وجود ولایت‌فقیه همین است که مردم در امور پیچیده از ایشان تبعیت کنند. رهبر معظم انقلاب هم در طول این 40 سال نشان داده‌اند که در حساس‌ترین شرایط، صائب‌ترین و عمیق‌ترین نظرها را ارائه کرده است.

آیت‌الله مصباح یزدی با تأكید بر درایت و تیزبینی مقام معظم رهبری، افزود: از آغاز نهضت اسلامی تا کنون چند اشتباه بیّن از رهبری سراغ دارید؟ در حالی كه همه مسئولانی که از ابتدای انقلاب کاری را بر عهده گرفتند و چند سالی مسئولیت داشتند، اشتباهات متعددی را مرتكب شده‌اند؛ البته ممکن است خطاهایشان ناشی از سوء نیت نباشند، اما بالاخره اشتباه کرده‌اند.

وی افزود: بزرگ‌ترین کفران نعمت این است که قدر چنین رهبری، با این تیزبینی و دوراندیشی را ندانیم، و حتی خدای ناکرده نسبت به ایشان دچار شک و تردید بشویم، یا گلایه‌مند باشیم. البته باید بدانیم خدای متعال هم کسی را که عمر و سرمایه و دار و ندارش را برای خدا بر کف دست گرفته، به حال خود وا نمی‌گذارد.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با نقل خاطره‌ای از سید حسن نصرالله، اظهار داشت: ایشان به بنده می‌فرمود ما نه فقط خود را ملزم به انجام دستورات رهبری می‌دانیم، بلکه اگر احتمال بدهیم که ایشان تمایل به انجام کاری توسط ما داشته باشند، قبل از آن‌که آن‌ را بیان کنند، در حد توان برای انجام آن اقدام می‌کنیم.

آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به ویژگی‌های منحصر به فرد مقام معظم رهبری، تأكید كرد: باید قدر این نعمت الهی را بدانیم و هر وقت امری دارند، آن را انجام دهیم؛ البته گاهی موضوعات تغیر می‌كند و ایشان هم سخن دیگری می‌گویند؛ این، به معنای تضاد در سخنان معظم‌له نیست؛ بلکه موضوع و شرایط تغییر كرده و لذا حکم آن هم عوض می‌شود؛ در حالی که ممكن است ما از آن تغییر غافل باشیم.

وی ادامه داد: یکی از واجب‌ترین واجبات برای نسل جوان ما این است که معلومات خود را افزایش دهند؛ هم نسبت به دین، هم نسبت به مسائل اجتماعی، و هم نسبت به موقعیت‌های افراد و شرایط اجتماعی.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در پایان اظهار داشت: رمز موفقیت در همه کارها این است که انسان وظیفه‌اش را فقط برای رضای الهی انجام دهد؛ اگر این اخلاص باشد، کارهای کوچک هم اثرات بزرگی را خواهد داشت؛ و اگر اخلاص نباشد، حتی کارهای بزرگ، اثر چندانی نخواهد داشت.

گفتنی است این دیدار 19 شهریور سال جاری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.

انتهای پیام/

برای دریافت صوت این جلسه اینجا را کلیک کنید!