علامه مصباح: امر به معروف و نهی از منکر مسئولان، باید با شیوه صحیح، مؤدبانه و بدون اغراض مادی‌گرایانه باشد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم در دیدار با جمعی از فعالان فرهنگی با اشاره به رشد جامعه امروزی و بالا رفتن قدرت درک افراد گفت:‌ امروز جوانانی، انجام تکالیف اجتماعی را وظیفه شرعی خود می‌دانند و برای آن زحمت می‌کشند. البته این رشد و درک تا حد زیادی مرهون رهنمودهای مقام معظم رهبری و یکی از برکات ایشان است.

آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به رشد جوامع و پیچیده شدن امور و در نتیجه نیاز به کار تشکیلاتی اظهار داشت: پیامبر اکرم‌صلی‌الله‌علیه‌وآله در ابتدای تشکیل حکومت اسلامی همه کارهای مربوط به حکومت را خودشان انجام می‌دادند، اما در زمان ‌امیرمؤمنان‌علیه‌السلام شاهد هستیم که ایشان با پیشرفت‌ها و گسترش امور  نمایندگان مختلفی برای امور داشتند.

وی با بیان این‌که در اسلام ارزش‌هایی کلی وجود دارد که قبض و بسط آن‌ها تابع شرایط زمانی و مکانی است، ادامه داد: گاهی باید تشکیلاتی شکل گرفته و در تکالیف اجتماعی تقسیم کار صورت بگیرد. باید توجه داشت وقتی گفته می‌شود، برای انجام برخی تکالیف اجتماعی، تشکیلات لازم است، بدعت نیست؛ بلکه همان مفهوم «ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر» است. انجام وظیفه کلی است و شکل آن در شرایط مختلف، تفاوت خواهد داشت.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به ظرافت‌های انجام تکالیفی مانند امر به معروف و نهی از منکرادامه داد: اگر بنا باشد که هر کسی به هر زبان و ادبیاتی نسبت به مسئولان، امر به معروف و نهی از منکر کند در بسیاری از موارد سبب اهانت می‌شود و آثار سویی به‌بار می‌آید.

و با اشاره به این که اگر امر به معروف و نهی از منکر با شیوه صحیح، مؤدبانه و بدون اغراض مادی‌گرایانه باشد، احتمال تأثیر آن بیشتر خواهد بود، ادامه داد: در این مسیر و برای ایجاد تشکیلات، کسانی می‌توانند با شما همکاری کنند که هم آگاهی دینی و هم بصیرت اجتماعی داشته باشند. چه بسا افرادی نیت صحیح داشته باشند، اما در معرفت دینی یا بصیرت سیاسی‌شان کمبود داشته باشند.

این فیلسوف و متفکر اسلامی با اشاره به لزوم کسب بصیرت اظهار داشت: امروز کسب اطلاعات اجتماعی، یک نوع تکلیف است، البته نباید افراط و تفریط شود. انسان، باید وقتش را مدیریت کند که به سایر کارها هم برسد. به عنوان نمونه شهید بهشتی به عنوان یک شخصیت ممتاز وقت خود را به گونه‌ای تنظیم کرده بود که وقتی که برای صرف ناهار قرار داده است، همراه با گوش کردن اخبار از رادیو باشد.

آیت‌الله مصباح با اشاره به نمونه‌هایی از برنامه‌ریزی و قدرت شهید بهشتی ادامه داد: امروز شرایط به گونه‌ای است که هیچ کس نمی‌تواند از وظایف اجتماعی، شانه خالی کرده و به عبادات و فقه فردی بپردازد.

وی افزود: شاید در گذشته اگر مرجع تقلیدی در مسئله سیاسی اظهار نظری می‌کرد، مطرود تلقی می‌شد؛ این امام(ره) بود که کاری کرد کارستان و به جامعه فهماند که تکالیف اجتماعی بخش اعظم فقه را تشکیل می‌دهند و حتی برخی تکالیف اجتماعی از نماز هم واجب‌تر است.

این استاد اخلاق در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: اولین نکته که باید در تشکیلات رعایت شود، اخلاص در نیت است؛ کار دینی که می‌خواهد برای خدا انجام شود، بدون نیت خالص به جایی نمی‌رسد. بسیاری از کارهاست که برای آن بودجه‌های کلان و سنگین در نظر گرفته شده است، اما بازدهی چندانی نداشته است؛ اما کارهایی که با اخلاص بوده است، به مراتب تأثیرگذار بوده است.

وی افزود: نمونه بارز آن، شخص حضرت امام(ره) بود که یک زندگی ساده زاهدانه را به سختی می‌گذراند؛ حتی در آغاز نهضت دفتری برای مراجعات نداشت. هر چند به مرور به یک مدرس برجسته حوزه تبدیل شده بودند، اما اجازه نمی‌دادند که به عنوان مرجع به ایشان نگریسته شود؛ امام(ره) با یارانی که به تعبیر خودشان از پا برهنگان بودند بدون داشتن بودجه، حزب سیاسی و امکانات، حرکتی را شروع کرد و به جایی رسید که برکاتش به اقصی نقاط عالم رسید. می‌توان گفت: تنها دارایی امام(ره) اخلاص امام بود.

آیت‌الله مصباح با اشاره به این که امام(ره) کارهایش را فقط برای رضای خدا انجام می‌داد، افزود: امام (ره) از صبح که از خواب بیدار می‌شد به دنبال این بود که خدا از او چه می‌خواهد و تا هنگام خواب، نیز همین نیت را داشت؛ هیچ چیزی جز کار برای رضای خدا، برایش اهمیت نداشت.

وی با اشاره به ماجرای از دست دادن فرزندشان سید مصطفی اظهار داشت: برای درک بهتر واکنش امام(ره) نسبت به شهادت فرزندشان باید این نکته را در نظر داشت که نه ما می‌توانیم به خوبی آقا سیدمصطفی را بشناسیم و نه می‌توانیم رابطه عمیق ایشان با امام (ره) را درک کنیم؛ اما وقتی خبر شهادت ایشان را آوردند، امام(ره)، حتی قطره اشکی نریختند، بلکه آن را از الطاف خفیه الهی دانستند.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با تأکید مجدد بر نیت خالص افزود: بعد از نیت، در کیفیت عمل نیز باید سعی کنیم که از افراط و تفریط پرهیز کنیم؛ البته گاهی در مصادیق افراط و تفریط تشکیک می‌شود و به کسانی که در خط اسلام ثابت قدم بوده و از افراط و تفریط پرهیز می‌کنند، تندرو می‌گویند، در حالی که این مسئله، اولین مراتب اعتدال است.

وی با اشاره به ارکان کار اجتماعی اظهار داشت: نباید انتظار داشت که همه انسان‌ها، مثل هم کار بکنند؛ افراد با توجه به شرایط زمانی و مکانی و جایگاهشان، وظایف مختلفی دارند. در اصل دین، نباید اختلاف کرد، اما در انجام وظیفه در دین، قرار نیست همه یکسان باشند. از طرفی چارچوب کلی باید مشخص شود که از خط قرمزها عبور نشود و از طرف دیگر باید در درون چارچوب، انعطاف وجود داشته باشد.

آیت‌الله مصباح یزدی با بیان این‌که با تفرّق هیچ کار اجتماعی پیش نمی‌رود، اما با ولنگاری و بدون ضوابط هم کاری پیش نمی‌رود، ادامه داد: لذا باید چارچوبی داشت که همه کسانی که در این چارچوب عمل می‌کنند، را در بر بگیرد و هم‌چنین دانست که در این چارچوب، انعطاف وجود دارد؛ چرا که افراد مثل هم نیستند و شکل عملشان نیز همانند هم نیست. اما باید بنای اعضا بر این باشد که مسیر درست را بپیمایند و اصلح را انتخاب کنند.

وی افزود: در صوتی که این شرایط وجود داشته باشد، اعضا باید آمادگی داشته باشند که در برخی موارد اختلافی، گذشت کنند؛ رعایت نظر اکثریت به این معنا صحیح است؛ یعنی ابتدا یک جمعی کلیات مسئله را پذیرفته باشند و بنایشان نیز بر این باشد که مسیر صحیح را انتخاب کنند، در این صورت و در موارد اختلاف سلیقه، نظر اکثریت پذیرفته شود؛ اما این‌که اصل شناخت حق را متوقف بر نظر اکثریت بدانیم، اشتباه است.

گفتنی است دیدار جمعی از فعالان فرهنگی با علامه مصباح یزدی، 18 آذرماه سال‌جاری برگزار شد.