استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینكه گاهی غرور، خودبرتربینی و پیروی از هوای نفس مانع بصیرت است، گفت: عدهای تحت تأثیر این روحیات، خود را اصل نظام میدانند و گمان میكنند كسی به جز آنها قادر به درك مصلحت نظام نیست.
علامه مصباح یزدی در جمع گروهی از مدیران و فرماندهان نیروی انتظامی با اشاره به اهمیت بصیرت كه بسیار مورد تأكید مقام معظم رهبری قرار دارد، گفت: بصیرت به معنای درك عمیق است كه ابزاری برای شناخت حق و برونرفت از چالشهاست و برای همه، به ویژه دستاندركاران و مسؤولان نظام امری لازم است.
وی ادامه داد: در حوادث اخیر كشور با كسانی مواجه هستیم كه مقابل جریان حق قرار گرفته و خود را افرادی باهوش، باتجربه و بابصیرت دانسته و طرف مقابل را تازه به دوران رسیده و بیتجربه و بیبصیرت معرفی میكنند. اما سؤال این است كه بصیرت واقعی كه پیامبر(ص) هم به كسب آن امر كرده، كدام است؟
علامه مصباح یزدی افزود: هر چند بصیرت، نوعی شناخت است، اما باید در نظر داشت هر شناختی توأم با بصیرت نیست.
وی در ادامه با تشریح انواع شناختهای سطحی و عمیق گفت: هنوز بیش از پنجاه سال از طلوع اسلام نگذشته بود، كه بین خود مسلمین جنگهای صفین، جمل و نهروان در گرفت.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به كلامی از امیرالمؤمنین(ع) گفت: عدهای معاویه را از حضرت علی(ع) باهوشتر میدانستند؛ در حالیكه اینگونه نبود، و به گفته حضرت امیر(ع) معاویه برای رسیدن به اهداف و مقاصد خود از هر راه و وسیلهای استفاده میكرد؛ اما امیرالمؤمنین(ع) برای تحقق اسلام تلاش میكرد و با در نظر گرفتن احكام شرع و اسلام عمل میكرد؛ نه اینكه متوجه برخی مسائل نباشند.
وی با اشاره به نتیجه جنگ صفین گفت: زمانی كه شكست معاویه از لحاظ نظامی قطعی شده بود، قرآنها را بر سر نیزه كرد و با توسل به این نیرنگ آتش جنگ را خاموش كرد؛ و هر چه قرآن ناطق، علی(ع) فریاد زد، سپاهیانش كه از جنگ طولانی و تلفات و دوری از خانواده خسته شده بودند، با بیبصیرتی سلاح را بر زمین گذاشتند و در نتیجه ماجرای تلخ حكمیت پیش آمد.
آیت الله مصباح یزدی با طرح این سؤوال كه با وجود اینكه یاران حضرت امیر(ع) میدیدند آن حضرت و مالك اشتر میجنگند، اما آنها حاضر به ادامه جنگ نشدند، گفت: با صرف نظر از اینكه حضرت علی(ع) امام و پیشوای معصوم است و كاری بیحكمت انجام نمیدهد، همه یاران آن حضرت نسبت به تجربه و هوشیاری ایشان در فرماندهی جنگها آگاه بودند؛ با این وجود از فرمانبردن از حضرت امیر(ع) سر باز زدند.
وی با اشاره به اینكه امروزه در روانشناسی ثابت شده كه تمایلات انسان بر ادراكات حسی فرد اثر میگذارد، گفت: یاران امیرالمؤمنین(ع) از طولانی شدن جنگ خسته بودند و تلفات سنگینی هم داده بودند و تمایل به اتمام جنگ داشتند؛ لذا اصلاً فریادهای علی(ع) را نمیشنیدند.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به آیاتی از قرآن كریم ادامه داد: گاهی منشأ بیبصیرتی تمایلات نفسانی است كه باعث میشود فرد علیرغم برخورداری از قوه تفكر نتواند به درستی در باره بعضی مسایل فكر كند.
وی قضاوت عجولانه را یكی دیگر از عوامل بیبصیرتی عنوان كرد و گفت: عدهای ابتدا بر اساس تمایلات خود نتیجهگیری كرده و سپس سعی میكنند با استدلال نتیجهگیری خود را به كرسی نشانده و در حقیقت آن را توجیه كنند.
وی با اشاره به مذمت تفسیر به رأی آیات قرآن كریم گفت: عدهِای با استفاده از بعضی مقدمات، به گونهای با قرآن استدلال میكنند كه نتیجه دلخواه خود را بگیرند و در حقیقت سعی میكنند خواسته خود را بر قرآن تحمیل كند.
علامه مصباح یزدی ادامه داد: همچنین برخی در شرایط فتنه، كه حق و باطل با هم آمیخته شده و باطل با پوششی از حق خودنمایی میكند ، ابتدا نتیجه دلخواه خود را كه همان پیروی از جریان باطل است، میگیرند و سپس با استفاده از پوشش حق جریان باطل را موجّه جلوه داده و با سوء استفاده از معدود نقاط ضعفی كه در جریان حق است در جهت مخدوش كردن چهره حق تلاش میكنند. اینجاست كه اگر فردی بصیرت نداشته باشد، فریب جریان باطل را خواهد خورد.
وی در ادامه به جنگ جمل اشاره كرد و گفت: در جریان جنگ جمل فردی خدمت امیرالمؤمنین(ع) رسید و با برشمردن ویژگیهای حضرت علی(ع) كه در یك طرف جنگ قرار داشت، و ویژگیهای اصحاب پیامبر(ص) و عایشه، همسر پیامبر(ص) كه در طرف دیگر قرار داشتند، از حضرت سؤال كرد كه چگونه حق را بشناسد. حضرت امیر(ع) در جواب او گفتند: اول حق را بشناس، تا اهل آن را بشناسی.
وی انگیزه حقیقتجویی را از لوازم بصیرت دانست و افزود: نباید افراد ملاك قرار گیرند؛ بلكه باید حق را شناخت و با انگیزه حقطلبی فتنه را بررسی كرد و در این جهت از راحتطلبی و ترجیح تمایلات شخصی نیز باید پرهیز كرد.
وی با اشاره به آیاتی از قرآن كریم گفت: گاهی امر بر خود انسان هم مشتبه میشود؛ به گونهای كه حتی یك فرد هوشیار نیز خود را فریب میدهد و به خاطر غرور و خود برتر بینی و هوای نفس خود را با نظام مساوی میداند و معتقد است كه مصلحت نظام را فقط خودش درك میكند و اگر به آنچه میگوید عمل نشود، نظام، انقلاب و اسلام از بین میرود و سیل عظیم مخالفان خود را افرادی بیبصیرت و بیسواد معرفی میكند!
وی هوای نفس را دشمن بصیرت معرفی كرد و افزود: حقیقتجویی هنر است و باید حق را شناخت؛ نه اینكه بهگونهای قضاوت كرد كه به نفع رفیق و حزب و گروه خود انسان باشد.
عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: اگر در شرایط فتنه هوای نفس حاكم باشد، فتنه بسیار طول خواهد كشید؛ چرا كه نور یكی است ولی ظلمات هزارهاست .
وی در پایان با اشاره به تأكیدات رهبری نسبت به كسب بصیرت گفت: فكر صحیح و عمیق و اصلاح نیت دو عامل مهم برای كسب بصیرت است و مصداق تام این ویژگیها را میتوان در مقام معظم رهبری یافت.
گفتنی است این دیدار روز پنجشنبه 1 بهمن ماه 88 در مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.