مشكات

در منطق دینی دعا کردن توجه به این مسئله است که اختیار هستی به دست خداست و جز با اراده او هیچ چیزی تحقق پیدا نمی‌کند. این معرفت باید از ایمان و خداشناسی پیدا شود. به دنبال این معرفت، توجه کنیم که آن خدایی که همه اختیارات در دست اوست، تحقق بعضی از اسباب و شرایط را به خواستن از او منوط کرده، گفته است: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ. وقتی وسایل و شرایط یک کار فراهم نباشد، هر چقدر هم که شما انجام آن را بخواهید، انجام نمی‌شود. دعا کردن نیز خود عملی اختیاری است که با توفیق خدا حاصل شده است.

شرح دعای مکارم الاخلاق، جلسه بیست‌ویکم؛ جایگاه دعا برای امور اختیاری

بهشت قراردادی نیست. نعمت‌های بهشتی ساخته اعمال خود ماست. این‌گونه نیست که بی‌حساب باشد و خدا بگوید تو را به بهشت می‌برم و آن دیگری را به جهنم می‌برم. خداوند نظامی برقرار کرده است و کسانی از مسیر اختیار خودشان به جایی می‌رسند که استحقاق نعمت‌های بهشتی را پیدا می‌کنند، و خداوند نیز به آن‌ها افاضه می‌کند. کسانی نیز بر خلاف این هستند و همان اعمالی که خودشان انجام داده‌اند،‌به صورت عذاب در می‌آید. بهشت برای کسانی است که با اختیار خودشان راه خداپسند را انتخاب کرده باشند.

شرح دعای مکارم الاخلاق، جلسه بیست‌وسوم؛ جهان؛ بستر تکامل انسان

اگر کسی متناسب با شأن خداوندی خدا، محبتی نسبت به او پیدا کند، بعد از آن‌که روز در میدان در جنگ، جنگ کرده است، یا در میدان قضاوت بین متخاصمان حکم کرده، به فقرا و ایتام رسیدگی کرده، کودکان یتیم را در دامنش نشانده و غذا به دهانشان گذاشته است، نیمه شب هنگام استراحتش، در نخلستان سر به روی خاک می‌گذارد و اشک از چشم‌هایش جاری می‌شود،‌ و می‌گوید: همه این کارها برای این است که تو دوست می‌داری! این را با چه چیزی می‌شود مقایسه کرد؟ از این مثال‌ها انسان می‌تواند تصور کند که «رضوان من الله اکبر» یعنی چه. درک رضایت محبوب با هیچ لذت دیگری قابل مقایسه نیست.

درس‌های اخلاق ماه مبارک رمضان1440، جلسه اول؛ مکتب اخلاقی برتر

ملاک حزب‌ الله یا حزب الشیطان بودن این رابطه قلبی است که البته در عمل نیز آثاری خواهد داشت. اما ریشه‌اش از محبت قلبی شروع می‌شود؛ حزب الشیطان دشمنان را دوست دارند؛ زیرا  برای رسیدن به خواسته‌هایشان به آن‌ها کمک می‌کنند، از آن‌ها لذت می‌برند، در معامه با آن‌ها سود می‌کنند، از آن‌ها سلاح می‌خرند تا مسلمان‌ها را بکشند، شرایط را انتخابات‌شان را فراهم می‌کنند و....

درس‌های اخلاق ماه مبارک رمضان1440، جلسه پانزدهم؛ گستره ارزش‌های اخلاقی از دیدگاه اسلام

قرآن می‌فرماید: وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ أَكْبَرُ. قرآن بیان می‌کند  که اگر می‌خواهید کار خوبی انجام دهید، هدفی جز «ابتغاء وجه‌ الله» نداشته باشید. این رمز نهایی ارزش‌های اخلاقی است و تعبیری است که انسان‌های کنجکاو را به طرف فهم خودش می‌کشاند و همین باعث می‌شود که مقداری بر معرفت و کمالاتشان افزوده شود و بویی از مقوله رضوان الهی ببرند. از نظر اسلام، هدف نهایی حتی در اخلاق اجتماعی قرب خداست. اخلاق اجتماعی نیز  بسترسازی می‌کند تا زمینه تکامل افراد بهتر فراهم شود و در مراتب کمالات معنوی بیشتر پیشرفت کنند. این مهم‌ترین تفاوتی است که بین نظام اخلاقی اسلام با نظام‌های اخلاقی بشری وجود دارد.

درس‌های اخلاق ماه مبارک رمضان1440، جلسه هفتم؛ روش‌های تربیت اخلاقی و ضروری‌تری حق اجتماعی در اسلام

اگر بخواهیم بگوییم محبت کردن و انس گرفتن با دیگران و خدمت کردن به آن‌ها چه‌‌قدر ارزش دارد، باید ببینیم این‌ها چه نقشی در سعادت ابدی ما دارد. اگر معرفت‌مان در حدی بود که بخواهیم همه کارها را برای خود خدا انجام بدهیم، محاسبه سخت نیست و ارزش همه چیز خودبه‌خود تعیین می‌شود، اما تا وقتی به آن مرتبه نرسیده‌ایم باید ملاک برتری و ارزش را کیفیت و کمیت (خیر و ابقی) قرار دهیم. ارزش‌ها، لذت‌ها و نعمت‌های اخروی، هم از لحاظ کیفیت برتری دارد و هم از لحاظ کمیت دوام. دنیا بالاخره صدسال هم که باشد، تمام می‌شود، اما آخرت تمام‌شدنی نیست.

درس‌های اخلاق ماه مبارک رمضان1440، جلسه یازدهم؛ ملاک ارزش‌گذاری رفتارهای اجتماعی در اسلام
 

از امام صادق‌سلام‌الله‌علیه نیز نقل شده است که مَنْ‏ أَصْبَحَ‏ وَ أَمْسى‏ وَ الدُّنْیَا أَكْبَرُ هَمِّهِ؛ اگر روزگار کسی به این صورت بگذرد که بیشتر توجه‌اش به امور دنیا باشد، چند صفت در او پیدا می‌شود. 1) جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَى الْفَقْرَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ؛ دائما خودش را در فقر می‌بیند و احساس غنا و بی‌نیازی نمی‌کند.2) وَشَتَّتَ أَمْرَهُ؛  کارش پراکنده می‌شود. گاهی انسان در مسیر مستقیم همواری زندگی می‌کند. 3) وَلَمْ یَنَلْ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا مَا قُسِمَ لَهُ؛ آخرش هم با همه تلاش‌هایی که می‌کند همانی که برایش مقدر شده بود به همان خواهد رسید و چیزی بیشتر گیرش نمی‌آید؛ اما در مقابل...

درس‌های اخلاق سال تحصیلی 94-95؛ جلسه سی‌‌ویکم؛ آثار حب دنیا در نگاه روایات ائمه علیهم‌السلام

از پیغمبر اکرم‌صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نقل شده که لَا تَسُبُّوا الدُّنْیَا فَنِعْمَتْ‏ مَطِیَّةُ الْمُؤْمِنِ فَعَلَیْهَا یَبْلُغُ الْخَیْرَ وَ بِهَا یَنْجُو مِنَ الشَّرِّ؛ دنیا را سب و لعن نکنید! دنیا مرکبی برای مؤمن است که با آن می‌تواند از زشتی‌ها فرار کند و به طرف خوبی‌ها برود. کارهایی که ما در این دنیا می‌کنیم و موجب ثواب می‌شود، از همین امور دنیاست؛ بدن‌مان، نفسی که می‌کشیم، سلامتی و قوتی که داریم، و پولی که داریم همه مال دنیاست. بنابراین دنیا مرکبی است که ما سوارش هستیم. بستگی به این دارد که ما این مرکب را به کدام طرف حرکت دهیم و مقصد را کجا تعیین کنیم.

درس‌های اخلاق سال تحصیلی 94-95؛ جلسه سی‌ام؛ دنیا در روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام

اهل دنیا شكر نعمت‌ها را به جا نمی‌آورند، از خدمات دیگران تشکر نمی‌کنند، و در مصیبت‌ها صبور نیستند و جزع و فزع می‌کنند. اگر دنیایی از نعمت‌های الهی بر سرشان ببارد، باز فریادشان بلند است كه فلان چیز كم است! اگر كسی ده‌ها كار خوب برایشان انجام دهد، در برابر یك اشتباه او را به باد ناسزا می‌گیرند؛ اهل دنیا همیشه نیمه خالی لیوان را می‌بینند؛ اما اهل آخرت به محض رسیدن به نعمتی، ابتدا خدا را سپاس می‌گویند و در پایان هم خدا را شاكرند و اعتراف می‌كنند كه توانایی شكرگزاری همه نعمت‌های خدا را ندارند. اینان همیشه خوبی‌ها را می‌بینند، از همه چیز زندگی‌شان راضی‌اند و خدا را هم به خاطر همه آنها شكر می‌كنند. به نظر شما كدام یك از این حالات خوب است؟

درس اخلاق، جلسه چهل‌وهفتم؛ اهل آخرت؛ بیداردلان دائم‌الذكر 

ما وقتی با فسادهای اجتماعی روبه‌رو می‌شویم ابتدا باید ببینیم ریشه این فساد از کجاست. عامل عمده این حالت تقلید و تبعیت کورکورانه است که در اکثر جوامعی که پیشرفت نکرده‌اند وجود دارد و کمابیش در جوامع ما نیز هست. این عامل از عوامل روان‌شناختی اجتماعی است، و براساس آن وقتی جمعیتی با کسانی  روبه‌رو می‌شوند که امتیازاتی دارند، بی‌دلیل می‌خواهند شبیه آن‌ها شوند. برای مبارزه با این عامل فساد باید سعی کنیم سطح فکر و عقل مردم بالا برود و عادت کنند که وقتی می‌خواهند دست به کاری ببرند، ابتدا به نتیجه‌اش بیاندیشند و آثار و عواقب آن را حساب کنند. تبعیت در جایی صحیح است که انسان بداند آن کسی که از او تبعیت می‌کند، شخص حکیمی است و رفتار صحیحی دارد، اما اگر جامعه‌ای امتیازاتی مثل صنعت، تکنیک، علم و پیشرفت دارند، خب از این امتیازاتشان یاد بگیرید؛ اگر صفت خوبی دارند، اگر پیشرفت علمی هم حتی در امور مادی دارند، آن‌ها را یاد بگیرید؛ اما چرا از رفتارهای دیگرشان پیروی می‌کنید که ربطی به این امتیازات ندارد؟

درس‌های‌اخلاق سال‌تحصیلی‌95-96؛ جلسه پانزدهم: ریشه‌یابی فسادهای اجتماعی