علامه مصباح: جهاد فکری، مهم‌ترین قسم جهاد است

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در دیدار با پیشکسوتان و رزمندگان دفاع مقدس و جانبازان استان یزد با اشاره به این‌که جهاد از منظر قرآن با برداشتی که گاهی در محاورات عرفی از جهاد می‌شود، متفاوت است، ادامه داد: جهاد، یکی از فروع دین است و آن‌چه در ابتدا از واژه جهاد به ذهن می‌رسد، جهاد نظامی است؛ اما کاربردهای واژه جهاد در قرآن کریم، به گونه‌ای است که گویا جهاد مسئله‌ای است که انسان هر روز و هرشب، با آن سر و کار دارد.

آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به آیه‌ای از قرآن کریم اظهار داشت: خداوند وقتی می‌خواهد همه مسلمانان را به تجارتی پرسود راهنمایی کند که نجات از عذاب الهی و برخورداری از رحمت الهی را در پی دارد، آن‌ها را بعد از ایمان، به جهاد در راه خدا با اموال و انفس دعوت می‌کند. از لحن آیه بر می‌آید که این کار، امری دائمی و همیشگی است؛ نه صرف جهاد نظامی با دشمنان که گاهی اتفاق می‌افتد.

وی با اشاره به این‌که انسان هرچه دارد، باید در راه خدا به کار گیرد و به پیشگاه الهی تقدیم کند، گفت: جهاد نظامی، اقتصادی و سیاسی از انواع جهاد‌ها هستند؛ گاه دشمن با سلاح پیش می‌آید و باید با او به جهاد نظامی برخاست؛ گاهی هم در بازار و مسائل اقتصادی و گاهی نیز در زمینه مسائل سیاسی و تسلط و مدیریت جامعه به شما حمله می‌کند که باید در مقابل آن‌ها به جهاد متناسب با آن‌ها پرداخت.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این‌که با پیروزی انقلاب و روی کار آمدن نظام اسلامی، قسم دیگری از جهاد نیز مصداق پیدا کرد، اظهار داشت: جهاد فرهنگی، قسم دیگری از جهاد دشمنان علیه ماست که به برکت فرمایشات امام(ره) و رهبری نسبت به آن، آگاهی یافتیم. امروزه در ادبیات عام سیاسی دنیا، دوگونه جنگ مطرح می‌شود؛ جنگی که با ابزارهای نظامی انجام می‌شود و جنگ دیگری که با ابزار فکری و برای تأثیرگذاری در اذهان دیگران انجام می‌شود.

وی با اشاره به این‌که جهاد نظامی با سردمداران کفر و گماشتگان استکبار جهانی در داخل کشور قبل از انقلاب و هم‌چنین هشت‌سال دفاع مقدس، از جمله جهادهای نظامی بود، ادامه داد: هرچند برخی مبارزه با شاه را جنگ نظامی نمی‌دانند، اما واقعیت این است که خیلی‌ها در زندان‌ها و زیر شکنجه و برخی نیز در تظاهرات و کف خیابان، جان خود را در این مسیر، تقدیم کردند و از این‌رو این جهاد در واقع جهادی نظامی بود؛ البته در آن زمان، هنوز اهمیت جنگ نرم به خوبی درک نشده بود و نهایتا به عنوان یک ابزار ضمنی در کنار جنگ نظامی به کار گرفته می‌شد و مثلا به عنوان تبلیغات در کنار جنگ، سعی می‌شد، اراده طرف مقابل سست شود. اما جنگ نرم به عنوان یک جنگ اصیل و مستقل، کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت. اما امروز، جنگ اصلی، جنگ نرم است.

آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به آیاتی از قرآن کریم مبنی بر لزوم جهاد مداوم در طول زندگی، اظهار داشت: طبع انسان به دنبال یک زندگی آرام و  بی‌دغدغه است، اما خداوند انسان را به جهاد فرا می‌خواند و طبق بینشی که انبیا برای ما به ارمغان آورده‌اند، سراسر زندگی دنیا، جهاد است. به عبارت دیگر، وقتی انسان پا به مرحله انسانیت می‌گذارد، وارد جنگ می‌شود و تا آخرین مرحله باید در میدان باشد؛ مگر این‌که نخواهد انسان باشد و بخواهد مانند حیوانات رها باشد.

وی به فلسفه جهاد در زندگی بشر اشاره و خاطر نشان کرد: چرا خداوند چنین بساطی را راه انداخته است که انسان باید دائم جهاد کند؟ چرا خدایی که می‌خواهد رحمت خودش را شامل حال بندگان کند، چنین  کرده است؟ چرا عده‌ای باید مورد ظلم قرار بگیرند و انسان دائما در جنگی باشد که تمامی ندارد؟ چنین عالمی چرا آفریده شده است؟ چرا باید بهترین بندگان خدا، بالاترین سختی‌ها را تحمل کنند و به فجیع‌ترین وضع، به شهادت برسند؟

وی با اشاره به اهمیت پاسخ به این سؤالات اظهار داشت: پاسخ اجمالی این است که خداوند نوعی رحمت دارد که با ارزش‌تر از همه رحمت‌های دیگر است و هر موجودی - حتی ملائکه-  نمی‌توانند چنین رحمتی را درک کند. برای این‌که موجودی بتواند چنین رحمتی را درک کند، باید با انتخاب خودش حرکت کند تا لیاقت درک رحمت را پیدا کند. لازمه درک چنین رحمتی این است که موجودی مختار وجود داشته باشد و همیشه در کش‌و‌قوس‌های متعدد و جاذبه‌های مختلف، ناچار به انتخاب باشد تا در صورت دل کندن از جاذبه‌های دیگر و انتخاب مسیر صحیح، رشد کند و بتواند بفهمد که چنین لذتی وجود دارد و آن را درک کند.

 وی افزود: همانگونه که کودک نابالغ هیچ درکی از لذت جنسی ندارد و باید رشد کند تا بتواند چنین درکی پیدا کند، انسان نیز برای درک رحمت‌های الهی، باید رشد کند. شخصی چون پیامبر‌صلی‌الله‌علیه‌وآله به بالاترین نهایت رشد و کمال رسیده و می‌تواند این رحمت را به صورت کامل درک کند؛ البته این راه  برای انسان‌های دیگر هم وجود دارد و هرکس به میزان رشدش می‌تواند به رحمت الهی برسد.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم ادامه داد: خداوند ما را در عالمی خلق کرده ‌است که جاذبه‌های متعددی در آن وجود دارد و هرکدام انسان را به سمت خود فرا می‌خواند تا انسان با انتخاب صحیح، بتواند در مسیر رشد قرار بگیرد. از این‌رو لحظه‌لحظه عمر ما، امتحان الهی است، به عبارت دیگر در لحظه‌لحظه عمرمان باید مشغول جهاد باشیم.

وی با اشاره به آیه هفتم از سوره محمد^{صلی‌الله‌علیه‌وآله} اظهار داشت: این‌که خداوند می‌فرماید «‌ان تنصروالله ینصرکم »، به این معنا نیست که قدرت خدا کم است و به نصرت و یاری دیگران نیاز دارد؛ چرا که اصلا هرکس هرچه دارد، خداوند به او داده است؛ بلکه این ما هستیم که باید راه را بشناسیم و مسیری را انتخاب کنیم که نزد او محبوب‌تر باشد.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم، جهاد اکبر یا جهاد با نفس را، جنگی دانست که همیشه انسان درگیر آن است و گفت: وقتی دشمنی داریم که هیچ وقت از ما جدا نمی‌شود، طبیعتا سراسر زندگی ما جنگ با دشمن خواهد بود؛ البته علاوه بر این جنگ، وظیفه جنگ با دشمن‌های بیرونی را نیز داریم.

علامه مصباح یزدی با استفاده از آیه چهاردهم از سوره تغابن، اظهار داشت: گاهی فرزندان و همسر انسان، دشمن او و مانع رسیدن او به خدا می‌شوند! البته گاهی نیز عکس این قضیه صادق است و همسران و فرزندان زمینه رشد و تعالی انسان‌ها را فراهم می‌کنند. به هر حال باید حواسمان نسبت به دشمنان جمع باشد؛ از درون خودمان، دشمن وجود دارد تا در خانواده، همسایه، شهر تا کل دنیا؛ و ما نیز باید با همه این دشمنان مبارزه کنیم؛ یعنی نه تنها همواره باید در حال جهاد باشیم، بلکه گاهی در یک لحظه با چندین دشمن باید بجنگیم.

این فیلسوف اسلامی افزود: اگر این جهاد دائمی برای انسان نبود، وجود او در این عالم، توجیه منطقی نداشت؛ خداوند انسان را برای امتحان و ابتلا خلق کرده است تا با تلاش در امتحانات، پیروز شود و رشد کند؛ البته در این شرایط امکان سقوط و پست شدن نیز برای انسان وجود دارد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اقسام جهاد، مهم ترین جهادها را جهادی دانست که با فکر انسان‌ها سروکار دارد و افزود: سایر جهادها نیز مبتنی بر همین جهاد فکری است؛ اگر می‌خواهیم با آمریکا بجنگیم، باید فکرمان را اصلاح کنیم؛ وگرنه کسانی که آمریکا را با این همه امکانات، شکست‌ناپذیر می‌دانند و مقهور قدرت او هستند، هرگز نمی‌توانند، او را دشمن خود بدانند و با او بجنگند. آمریکا، ما را تحریم می‌کند، اگر بخواهیم در برابر تحریم بایستیم، ابتدا باید فکر را اصلاح کنیم؛ باید بفهمیم و باور کنیم که می‌توانیم؛ بفهمیم که باید برخی سختی‌ها را تحمل کرده و با تلاش در میدان اقتصاد و صنعت، اثرات تحریم را از بین ببریم؛ از این‌رو ابتدا جهاد فکری نیاز است و بعد جهاد اقتصادی.

وی با بیان این‌که جوهره انسان، فکر اوست و اگر قرار بود، نیندیشد، طبق فرمایش قرآن، بشر با چارپایان تفاوت چندانی نداشت، افزود: آن‌چه برای همه ما در همه حالات واجب است و هیچ وقت بازنشستگی ندارد، جهاد فکری است؛ اگر نقصی در فکرمان هست و کمبودی در شناخت اسلام و فکر صحیح اسلامی داریم، برطرف کنیم و این فکر را به دیگران هم منتقل کنیم و برای حرکت جهادی در زمینه‌های گوناگون، ایجاد انگیزه کنیم تا آن‌چه خدا می‌خواهد تحقق پیدا کند.

این استاد اخلاق حوزه علمیه قم هوای نفس و دلبستگی به امور دنیوی را مهم‌ترین مانع در راه انجام وظیفه دانست و گفت: گذشته از کسانی که اعتقاد چندانی به خدا ندارند، چند درصد زندگی افراد خوب و متدین جامعه ما برای خداست و چند درصد آن برای کسب اموری مثل ثروت، مقام و احترام اجتماعی است؟

وی در پایان با بیان این‌که هرکجا دیدیم محور کارمان آن چیزی است که دلمان می‌خواهد، به معنای این است که در راه خدا قدم نمی‌گذاریم، اظهار داشت: وظیفه ما جهاد دائمی است؛ از جهاد در مقابل خواست دل و هوای نفس گرفته تا بزرگ‌ترین مظهر دشمن که امام (ره) از آن به عنوان شیطان اکبر تعبیر می‌کرد؛ حواسمان باشد که دشمنان ما نمی‌خواهند به مقام انسانیت برسیم.

گفتنی است این دیدار بیستم آذرماه سال جاری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد

برای دریافت صوت این جلسه اینجا را کلیک کنید!