علامه مصباح: پیشرفت علم در گرو تضارب آراء و نقد و بررسی به‌دور از تعصب است

عضو خبرگان رهبری گفت: در انتقال مفاهیم، باید همواره مسلمات و ضروریات را در نظر گرفته و آن‌ها را اصل قرار دهیم تا مبادا در آنها خدشه وارد شود، اما غیر ضروریات را نباید مبنای تعامل قرار داد؛ مخصوصاً اگر بنای ایجاد وحدت بین گروه‌ها را داریم.

 

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی دفتر آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم در دیدار با جمعی از دانش آموختگان غیر ایرانی طرح ولایت ضمن ابراز خرسندی از این دیدار گفت: شاید سؤالات و انتقادات و ابهاماتی در شیوه اجرای طرح ولایت یا نگارش متون وجود داشته باشد و به ذهن شما هم بیاید که چه بسا بتوان با مطرح کردن آن ها، طرح ولایت را کامل تر کرد؛ چنان که از ابتدا نیز بدون نقص نبوده و در طول این مدت تغییراتی در جهت بهبود آن صورت گرفته است.

آیت الله محمد تقی مصباح یزدی افزود: طرح ولایت، عصاره ای از معلومات بنده در طول 60 سالی که در حوزه بودم و برخی دیگر از دوستان است که در مجموعه مبانی اندیشه اسلامی گنجانده شده است. در واقع انتخاب این مطالب بر اساس نیازی بود که امروز در دنیا مطرح است؛ یعنی امروز جوانان به سؤالات و شبهاتی بر می خورند که سعی شده جواب اهمِ این سؤالات، در این مجموعه وجود داشته باشد.

وی با بیان این که طرح ولایت برای سطح دانشجویان دانشگاه‌های ایران طراحی شده است، اظهار داشت: یعنی این دوره برای افرادی طراحی شده که بر اساس آموزش‌های تحصیلی در ایران، دیپلم گرفته اند و در فضای مذهبی نیز حضور داشته اند و سپس وارد دانشگاه شده اند. لذا سعی شده سؤالات مهمی که برای چنین افرادی در این سطح، پیش می آید، جواب داده شود.

آیت الله مصباح یزدی با اشاره به سخنان یکی از حاضران ترکیه ای در خصوص نحوه بیان مطالب طرح در کشور‌های دیگر اظهار داشت: این که مفاهیم باید گسترش پیدا کنند تا مسلمانان دیگر هم بتوانند از آن استفاده کنند، ایده درستی است و لذا سعی شده تا دوره ای روان تر و ساده تر برای این مباحث طراحی شود؛ چرا که این مطالب بر اساس اصول عقلانی است که گاه جوانان در کشور‌های دیگر با این اصول عقلانی آشنا نیستند؛ لذا سعی شده در طرحی روان تر، مطالب با استفاده از مضامین قرآنی و روایی و البته با چاشنی عقلانیت تبیین شود.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این که دو نوع اختلاف در فهم در جامعه انسانی وجود دارد، ادامه داد: گاه اختلاف طولی است، و گاه عرضی. اختلاف طولی یعنی اختلاف در مرتبه فهم است؛ مثلا کودکان اصول عقاید را تنها به صورت تقلیدی یاد می گیرند؛ مرتبه بالاتر آن، شناخت با برخی مثال‌ها وتأییداتی از علوم طبیعی است، و در مرحله بعد برهان‌های عقلی قرار دارد. در برخورد با چنین اختلاف فهم هایی باید سطح فرهنگ و درک و دانش مخاطب را در نظر گرفت و مطالب را در سطح آن‌ها مطرح کرد.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به این که گاه اختلاف در فهم عرضی است، افزود: گاهی فهم‌های متضادی از یک مطلب و یک متن وجود دارد که نمونه بارز آن همان اختلاف فهمی است که بر اساس آن مذاهب اهل تسنن و تشیع به وجود آمده است. حتی چنین اختلافاتی در بین علمای یک مذهب نیز به چشم می خورد؛ البته باید توجه داشت که در ضروریات و مسلمات، اختلافی وجود ندارد.

وی با اشاره به این که چنین اختلافاتی همیشه وجود داشته است، خاطر نشان کرد: حتی شیخ مفید و شیخ صدوق (رحمهما الله) که از علمای نزدیک به عصر حضور معصوم (ع) هستند، نیز در برخی مسائل فرعی اعتقادی با هم اختلاف دارند. درسی که می توان گرفت این است که همواره مسلمات و ضروریات را در نظر گرفته و آن‌ها را اصل قرار دهیم تا مبادا در آنها خدشه وارد شود، اما غیر ضروریات را نباید مبنای تعامل قرار داد؛ مخصوصاً اگر بنای ایجاد وحدت بین گروه‌ها را داریم.

عضو خبرگان رهبری افزود: در مقام ایجاد وحدت بین شیعه و سنی باید قطعیات اسلام را مبنا قرار دهیم، و بر مواردی که اختلافی است، خیلی تأکید نکنیم؛ به این معنا که سعی نکنیم با پافشاری بر روی یک مطلب غیرضروری، دیگران را طرد کنیم، چرا که اگر بنا بود علمای طرفین به خاطر مسائل غیر ضروری همدیگر را طرد کنند و کارشان به تکفیر بکشد، سنگ روی سنگ بند نمی‌شد و مسلمانان نمی توانستند با هم زندگی کنند. این که اهل بیت (ع) نیز بر نماز خواندن در مساجد اهل سنت، عیادت از مریضان، شرکت در تشییع جنازه و حتی تحمل جفای اهل سنت سفارش می کنند، این مسئله را تأیید می کند.

آیت الله مصباح با بیان این که با ایجاد تفرقه و دشمنی بین شیعه و سنی، دشمنان اسلام خوشحال می شوند، خاطر نشان کرد: البته اشکالی ندارد که در محافل علمی، بدون تعصب و برای یافتن حق، بر روی مسائل به صورت مؤدبانه بحث شود و این مسئله با وحدت منافاتی ندارد. اما در عمل نباید سبب اختلاف باشد؛ حتی اگر در بحث‌های علمی مشاهده شد که فردی با تعصب عمل کرده و به دنبال حق نیست، نباید خیلی به دنبال بحث با او بود، اما در عین حال باید روابط اجتماعی و سیاسی را حفظ کرد.

وی با اشاره به سخن یکی از حاضران در خصوص مواضع مخالف برخی افراد با شیوه تفسیری علامه طباطبائی خاطر نشان کرد: این مسئله امری کاملا طبیعی است و نمی توان انتظار داشت که هیچ اختلافی نباشد، هر چند هر کسی باید تلاش کند تا به حقیقت نزدیک شود و دیگران را هم نزدیک کند، اما در عمل نباید موجب اختلاف شود.

وی با اشاره به این که علامه طباطبائی در مقدمه تفسیر المیزان از سه رویكرد کلی در روش تفسیر سخن به میان آورده است، اظهار داشت: این سه رویكرد دارای فروع و شقوق متعددی هستند که می توان برای اطلاع از آنها، به کتاب‌های تألیف شده در رشته تفسیر و علوم قرآنی در مؤسسه امام خمینی (ره) مراجعه کرد؛ اما به طور اجمال می‌توان گفت ریشه اختلافات به این اصل بر می گردد که عده ای طرفدار فلسفه و عده ای مخالف آن بودند که البته در هر دو گروه نیز افراط و تفریط وجود دارد.

این فیلسوف اسلامی با بیان این که یکی از ویژگی‌های علامه طباطبائی این بود که باب انتقاد بر فلسفه را باز کرده و ترویج کردند، اظهار داشت: ایشان زمانی که اسفار می گفتند، گاه نظرشان با نظر نویسنده تفاوت داشت، اما به گونه ای مؤدبانه نظر خود را نیز مطرح می کردند. چنین شیوه ای سبب می شود که شاگردان هم مستقل تربیت شده و سخن هیچکس – جز ائمه معصومین (ع) – را متعبدانه قبول نکنند.

وی با اشاره به جریان نامه امام (ره) به گورباچف و نام بردن از فارابی و محی الدین که اهل سنت بودند، اظهار داشت: عده ای نسبت به ایشان گلایه داشتند که چرا از علمای اهل سنت نام برده اند، اما امام (ره) نشان داد که ما متعصب نیستیم و برای شناخت حق، از خواندن کتاب آن ها، ابایی نداریم.

استاد تفسیر حوزه علمیه قم با اشاره به این که کانالیزه کردن و محدود کردن، رشد نمی آورد خاطر نشان کرد: رشد و پیشرفت در محیطی محقق می شود که افکار و نظرات مختلف ابراز شده و مورد نقد و بررسی قرار گیرد؛ و راز دقیق تر بودن فقه شیعه نسبت به فقه اهل سنت - علیرغم کثرت آن‌ها و طرفداری سلاطین در طول تاریخ از آن - نیز همین بوده است که باب اجتهاد باز بوده و مجتهدان آزادانه به بررسی و نقد نظرات می‌پردازند، و بسیار اتفاق افتاده که نظر شاگرد، کاملا با استاد متفاوت بوده است.

وی با اشاره به نمونه هایی خاطر نشان کرد: این دقت و پیشرفت در فقه تشیع مرهون اجتهاد قوی و بحث آزاد است.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به این که طبق سنت الهی، همواره شیاطین جن و انس وجود دارند که با سخنان زیبا به دنبال فریب مردم هستند، خاطر نشان کرد: با توجه به جمعیت و فرهنگ حاکم بر جهان و پیشرفت تکنولوژی، هیچ زمانی مانند امروز زمینه انحرافات و ترویج کجروی‌ها فراهم نبوده است و در مقابل، هیچ زمان هم زمینه علمی تا این حد فراهم نشده بوده است. لذا باید دشمن شناس بود و شیاطین انس را شناخت و در عین حالی که در بحث‌ها و بیان مطالب، باید مدارا شود، باید کسانی که غرض دارند و دشمن هستند را شناخت.

وی با اشاره به این که گاهی افرادی به اسم دین، ابزار شیطان می شوند، خاطر نشان کرد: گاهی عده ای به اسم دین به اسلام ضربه می زنند و زمینه از بین رفتن اتحاد بین مسلمانان را فراهم می کنند. لذا انسان باید موازین قطعی اصولی را در دست داشته باشد تا بتواند مواضع و افراد را با آن معیارها سنجیده و شیاطین را بشناسد.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به نعمت نظام اسلامی که ولی‌فقیه در رأس آن قرار دارد، اظهار داشت: این که بعد از 1400 سال یک نظام اسلامی با این شرایط به وجود آمده و توانسته در مقابل دنیا عزت خودش را حفظ کند، نعمت بزرگی است که خداوند به ما ارزانی داشته است؛ لذا باید شکرگزار این نعمت و قدردان رهبری باشیم که نظیری در عالم ندارد.

وی در پایان بر اخلاص در کار و توسل به اهل بیت (ع) تأکید کرد.

گفتنی است دیدار دانش آموختگان غیر ایرانی دوره طرح ولایت ( آموزش مبانی اندیشه اسلامی ) با آیت الله مصباح یزدی، دوشنبه هفتم اردیبهشت ماه در سالن تشریفات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.