فهرست مطالب

مقایسه دنیا با آخرت

 

درس پنجاه و یكم

 

مقایسه دنیا با آخرت

 

ـ مقدمه

ـ فناپذیرى دنیا و ابدیّت آخرت

شامل: تفكیك نعمت از عذاب در آخرت

ـ اصالت آخرت

ـ نتیجه انتخاب زندگى دنیا

 

مقدّمه

با‌شناختى كه درباره عالم آخرت از راه عقل و نقل به دست آورده‌ایم مى‌توانیم دنیا و آخرت را از جهات مختلفى مورد مقایسه و سنجش قرار دهیم. خوشبختانه این مقایسات در خود قرآن كریم هم انجام گرفته است و ما مى‌توانیم با استفاده از بیانات قرآنى، زندگى دنیا و آخرت را مورد ارزیابى صحیح قرار دهیم و برترى عالم آخرت را تبیین كنیم.

 

فناناپذیرى دنیا و ابدیّت آخرت

نخستین اختلاف بارز بین عالم دنیا و عالم آخرت، محدودیّت عمر دنیا و جاودانگى آخرت است. عمر هر انسانى در این جهان، سرآمدى دارد كه دیر یا زود فرا مى‌رسد و حتّى اگر كسى صدها و هزاران سال هم در دنیا زندگى كند سرانجام با دگرگونى نهائى جهان طبیعت و هنگام «نفخ صور اوّل» پایان خواهد یافت چنانكه در درسهاى پیشین دانسته شد، از سوى دیگر، قریب هشتاد آیه قرآن، دلالت بر ابدیّت و جاودانگى جهان آخرت دارد1. و روشن است كه متناهى هر قدر هم طولانى باشد نسبتى با نامتناهى نخواهد داشت.

پس عالم آخرت از نظر بقاء و دوام، برترى عظیمى بر دنیا دارد و این، مطلبى است كه در


1. رجوع كنید به آیات خلود و جاودانگى بهشت و دوزخ.

آیات متعدّدى با تعبیر «ابقى»1 بودن آخرت و «قلیل» بودن دنیا2، خاطر نشان شده، و در آیات دیگرى با تشبیه زندگى دنیا به گیاهى كه تنها چند روزى سبز و خرم است و سپس به زردى و پژمردگى مى‌گراید و سرانجام، خشك و نابود مى‌شود3 مورد تأكید قرار گرفته است، و در آیه‌اى بطور كلّى مى‌فرماید: آنچه نزد خداى متعال است باقى مى‌ماند4.

 

تفكیك نعمت از عذاب در آخرت

تفاوت اساسى دیگر بین زندگى دنیا و زندگى آخرت این است كه خوشیهاى دنیا و زندگى دنیا آمیخته با رنج و زحمت است و چنان نیست كه دسته‌اى مردم همیشه و از هر جهت متنعم و شاد و آسوده، و دسته دیگرى همواره معذّب و غمگین و ناراحت باشند بلكه همه مردم كمابیش از لذّتها و شادیها و آسایشهایى برخوردارند و نیز رنجها و غمها و نگرانیهایى دارند. ولى جهان دیگر، داراى دو بخش مجزّى (بهشت و دوزخ) است و در یك بخش، اثرى از عذاب و رنج و ترس و اندوه نیست و در بخش دیگر جز آتش و درد و حسرت و اندوه یافت نمى‌شود و طبعاً لذّتها و رنجهاى دنیوى خواهد بود.

این مقایسه نیز در قرآن كریم انجام گرفته و برترى نعمتهاى اخروى و جوار و قرب الهى بر نعمتهاى دنیا مورد تأكید واقع شده5، چنانكه سخت‌تر بودن عذاب آخرت از رنجها و مصیبتهاى دنیا خاطر نشان شده است6.

 

اصالت آخرت

فرق مهم دیگر بین دنیا و آخرت این است كه زندگى دنیا، مقدّمه آخرت و وسیله‌اى براى


1. كهف / 46، مریم / 76، طه / 73، 131، قصص / 60، شورى / 36، غافر / 39، اعلى / 17.

2. آل عمران / 197، نساء / 77، توبه / 38، نحل / 117.

3. یونس / 24، كهف / 45-46، حدید / 20.

4. نحل / 96.

5. آل عمران / 15، نساء / 77، انعام / 32، اعراف / 32، یوسف / 109، نحل / 30، كهف / 46، مریم / 76، طه / 73، 131، قصص / 60، شورى / 36، اعمى / 17.

6. رعد / 34، طه / 127، سجده / 21، زمر / 26، فصّلت / 16، قلم / 33، غاشیه / 24.

كسب سعادت ابدى است، و زندگى آخرت، زندگى نهائى و اصیل مى‌باشد و هر چند زندگى دنیا و نعمتهاى مادّى و معنوى آن، مطلوب آدمى است ولى با توجه به اینكه همه آنها ابزار آزمایش و وسیله تكامل حقیقى و تحصیل سعادت ابدى است، اصالتى نخواهد داشت و ارزش واقعى آنها وابسته به توشه‌اى است كه شخص براى زندگى ابدیش برمى دارد1.

از اینرو، اگر كسى زندگى اخروى را فراموش كند و چشم خود را به زرق و برق دنیا بدوزد و لذایذ آن را نشناخته و براى آن، ارزشى پندارى قائل شده است زیرا وسیله را بجاى هدف گرفته است. و چنین كارى جز بازى و سرگرمى و فریب خوردگى نخواهد بود. و به همین جهت، قرآن كریم زندگى دنیا را بازى و سرگرمى و ابزار فریب نامیده2،و زندگى آخرت را زندگى حقیقى دانسته است3. ولى باید توجّه داشت كه همه نكوهشهایى كه از دنیا شده، مربوط به نوع نگرش و جهت گیرى انسانهاى دنیاطلب است و گرنه، زندگى دنیا براى بندگان شایسته خدا كه حقیقت آن را مى‌شناسند و به نظر وسیله به آن مى‌نگرند و از هر لحظه عمر خود، براى سعادت ابدیشان بهره مى‌گیرند نه تنها نكوهشى ندارد بلكه داراى ارزش فوق العاده‌اى مى‌باشد.

 

نتیجه انتخاب زندگى دنیا

با توجه به امتیازات عالم آخرت و برترى زایدالوصف نعمتهاى بهشتى و رضوان و قرب الهى بر لذایذ دنیا، جاى تردید نیست كه برگزیدن زندگى دنیا بر آخرت، كارى نابخردانه خواهد بود4و نتیجه‌اى جز حسرت و ندامت نخواهد داشت. ولى زشتى و نادرستى چنین گزینشى هنگامى بیشتر ظاهر مى‌شود كه بدانیم انتخاب دنیا و دلبستگى به لذایذ آن، نه تنها موجب محرومیّت از سعادت ابدى مى‌شود بلكه عامل مهمى براى شقاوت جاودانگى جاودانى نیز مى‌باشد.

توضیح آنكه: اگر انسان مى‌توانست به جاى سعادت ابدى، لذایذ زودگذر دنیا را انتخاب كند اما به گونه‌اى كه پى آمد سوئى براى جهان ابدى نداشته باشد چنین كارى با توجه به رجحان


1. قصص / 77.

2. آل عمران / 185، عنكبوت / 64، محمد / 36، حدید / 20.

3. عنكبوت / 64، فجر / 24.

4. اعلى / 16، فجر / 24.

فوق العاده سعادت اخروى، كارى ابلهانه مى‌بود ولى هیچ كس را گریزى از جهان ابدى نیست و كسى كه تمام نیروى خود را صرف زندگى دنیا كرده و عالم آخرت را به دست فراموشى سپرده و یا اساساً آن را انكار كرده است نه تنها از نعمتهاى بهشتى، محروم مى‌شود بلكه براى همیشه گرفتار عذابهاى دوزخى خواهد شد و زیان مضاعفى خواهد كرد1.

این است كه قرآن كریم، از یك سو، برترى نعمتهاى اخروى را گوشزد مى‌كند و هشدار مى‌دهد كه مبادا زندگى دنیا، شما را بفریبد2، و از سوى دیگر، زیانهاى دلبستگى به دنیا و فراموش كردن آخرت و انكار جهان ابدى یا شك درباره آن را برمى شمرد و تأكید مى‌كند كه چنین امورى موجب شقاوت و بدبختى جاودانى مى‌شود3. و چنان نیست كه انتخاب كننده دنیا تنها از پاداش اخروى، محروم شود بلكه علاوه بر آن، به كیفر ابدى نیز محكوم خواهد شد.

و راز آن این است كه شخص دنیاپرست، استعدادهاى خداداد را ضایع كرده و درختى كه مى‌بایست میوه سعادت ابدى به بار آورد را خشكانده و بى ثمر ساخته است و حقّ مُنعم حقیقى (پرستش) را رعایت نكرده و نعمتهاى او را در راهى كه مورد رضایت وى نبوده صرف كرده است و چنین كسى است كه هنگام دیدن نتایج سوء گزینش خود، آرزو مى‌كند كه‌اى كاش خاك مى‌بودم و به چنین سرنوشت شومى مبتلا نمى‌شدم4.

 

پرسش

1- وجوه تفاوت بین دنیا و آخرت را بیان كنید.

2- جهت نكوهش از دنیا را شرح دهید.

3- زیانهاى دنیاگرایى را شرح دهید.

4- چرا عدم ایمان به آخرت، موجب عذاب ابدى مى‌شود؟


1. هود / 22، كهف / 104-105، نمل / 4-5.

2. بقره / 102، 200، توبه / 38، روم / 33، فاطر / 5، شورى / 20، زخرف / 34-35.

3. اسراء / 10، بقره / 86، انعام / 130، یونس / 7-8، هود / 15-16، ابراهیم / 3، نحل / 22، 107، مؤمنون / 74، نمل / 4-5، 66، روم / 7، 16، لقمان / 4، سبأ / 8، 21، زمر / 45، فصّلت / 7، نازعات / 38-39.

4. نبأ / 40.